همان ايمنى‌شان هم مكر خدا است.

[چند وجه از وجوهى كه در معناى آيه:(أَ وَ لَمْ يَهْدِ لِلَّذِينَ يَرِثُونَ الْأَرْضَ ...) گفته شده است‌]

(أَ وَ لَمْ يَهْدِ لِلَّذِينَ يَرِثُونَ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِ أَهْلِها ...) ظاهرا فاعل فعل يهد ضميرى است كه به داستان اجمالى اهل قرى بر مى‌گردد و(لِلَّذِينَ يَرِثُونَ) مفعول فعل مزبور است، و آن فعل كه متضمن معناى تبيين است براى گرفتن اين مفعول با لام متعدى شده، و معناى آيه چنين است كه: آيا آنچه كه ما از قصص اهل قرى براى كسانى كه جانشين آنان شدند و زمين را بعد از آنان تصرف كردند، به منظور هدايت‌شان تلاوت كرديم روشن نكرد كه ... .

جمله‌(أَنْ لَوْ نَشاءُ أَصَبْناهُمْ ...)، نيز مفعول فعل يهد است، و منظور از كسانى كه زمين را ارث برده‌اند (نسل حاضر در زمان نزول آيه است) كسانى هستند كه زمين را از نياكان خود ارث برده‌اند. و خلاصه، معناى آيه اين است كه: آيا نسل آن اقوامى كه ما آنان را به كيفر گناهانشان نخست امتحان نموده و سپس مهر بر دل‌هايشان نهاده و قدرت شنيدن مواعظ انبياء را از آنان سلب كرديم و در آخر هم هلاك‌شان ساختيم اين معنا را به دست نياوردند كه اگر بخواهيم مى‌توانيم خود آنان را نيز مانند نياكانشان عذاب كنيم، بدون اينكه چيزى و يا كسى بتواند جلو عذاب ما را بگيرد، و يا بتوانند به وسيله چيزى خود را از آن حفظ كنند؟

بسيارى گفته‌اند: كلمه يهد در اينجا در لازمه معنايش استعمال شده، و معناى آن اين است كه: آيا هدايت، معرفت ايشان را به اين پايه نرسانيده كه بدانند اگر ما بخواهيم به كيفر گناهانشان هلاك‌شان مى‌كنيم، هم چنان كه در آيه شريفه‌(أَ وَ لَمْ يَهْدِ لَهُمْ كَمْ أَهْلَكْنا مِنْ قَبْلِهِمْ مِنَ الْقُرُونِ يَمْشُونَ فِي مَساكِنِهِمْ)[1] نيز به همين معنا آمده است.

جمله‌(وَ نَطْبَعُ عَلى‌ قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لا يَسْمَعُونَ) عطف است بر جمله أصبناهم چون كلمه اصبنا گر چه ماضى است و ليكن در معناى مستقبل است، و معناى اين معطوف و معطوف عليه اين است كه آيا اين معنا كه اگر ما بخواهيم آنان را به كيفر گناهانشان مؤاخذه مى‌كنيم و بر دلهاشان مهر مى‌زنيم، آنان را هدايت نكرده؟.

بعضى‌ها هم گفته‌اند: جمله و نطبع ... جمله‌اى است معترضه و از باب الكلام يجر الكلام در اينجا آمده است. البته در معناى آيه وجوه ديگرى هم هست كه چون فايده‌اى در آنها نيست از نقلش صرفنظر كرده، مى‌گذريم.

[1] آيا هدايت، معرفت ايشان را به اين حد نرسانيده كه بفهمند پيش از آنان چه نسل‌هايى را هلاك كرده‌ايم كه هم اينان در منزل‌هاى آنان( به آرامش خاطر) قدم مى‌زنند. سوره سجده آيه 26