كيفر به جرم آن است كه از حق غافل شدند و نيز فرموده:(وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ كَثِيراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا يَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْيُنٌ لا يُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا يَسْمَعُونَ بِها أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ)[1] كه در اين آيه اعلام داشته اگر اين طائفه را غافل خوانديم براى اين است كه اينها از حقائق معارف خاص بشر غافلند، پس دلها و چشمها و گوشهايشان از رسيدن به آنچه يك انسان سعيد و انسان برخوردار از انسانيت به آن مى‌رسد بدور است، و به جاى رسيدن به اين نعمت بزرگ به آن چيزهايى مى‌رسد كه چهار پايان مى‌رسند، بلكه اينها بدبخت‌تر از چهار پايان وحشى هستند زيرا چهار پايان وحشى و درندگان براى رسيدن به آنچه دوست دارند و سازگار با خلقتشان هست افكارى دارند، چيزهايى براى خود تصويب مى‌كنند و چيزهايى را تصويب نمى‌كنند، ولى اين بينوايان اين مقدار فكر را هم ندارند.

[اين حقيقت قرآنى كه با تقرب الى اللَّه، انسان مى‌تواند به آگاهيهايى خاص دست يابد با سخن ما منافات ندارد]

پس از آنچه گذشت روشن شد كه قرآن كريم تقوا را شرط در تفكر و تذكر و تعقل دانسته و براى رسيدن به استقامت فكر و اصابه علم و رهايى آن از شوائب اوهام حيوانى و القائات شيطانى شرط كرده كه علم همدوش عمل باشد.

بله در اين ميان يك حقيقت ديگر قرآنى هست كه نمى‌توان انكارش كرد و آن اين است كه داخل شدن انسان در تحت ولايت الهى و تقربش به ساحت قدس و كبريايى خداى تعالى انسان را به آگاهيهايى موفق مى‌كند كه آن آگاهيها را با منطق و فلسفه نمى‌توان به دست آورد، درى به روى انسان از ملكوت آسمانها و زمين باز مى‌كند كه از آن در، حقائقى را مى‌بيند، كه ديگران نمى‌توانند آنها را ببينند، و آن حقائق نمونه‌هايى از آيات كبراى خدا، و انوار جبروت او است، أنوارى كه خاموشى ندارد.

امام صادق (ع) فرموده: اگر نبود كه شيطان‌ها پيرامون دلهاى بنى آدم دور مى‌زنند، هر آينه انسانها مى‌توانستند ملكوت آسمانها و زمين را ببينند،[2] و نيز در ميان رواياتى كه بيشتر راويان آن را از رسول خدا 6 روايت كرده‌اند اين حديث است كه آن جناب فرمود: اگر زياده روى شما انسانها در سخن گفتن نبود، و اگر پريشانى و آشفتگى‌

[1] ما بسيارى از جن و انس را براى جهنم آماده كرده‌ايم، اينها كسانى هستند كه دل دارند اما با دل خود كه بايد حق را از باطل تميز دهند تميز نمى‌دهند، و چشم دارند كه بايد با آن حق و باطل را ببينند نمى‌بينند، و گوش دارند كه بايد با آن حق را حق بشنوند و باطل را باطل، اما نمى‌شنوند، آنان مثل چهار پايانند، بلكه وضع آنها بدتر است، و گمراه‌ترند، و غافلان همين طائفه‌اند. سوره اعراف، آيه 179 .

[2] المحجة البيضاء ج 3 ص 18.