[وظيفه مؤمنين در مواجهه با شايعات، ارجاع آنها به رسول 6 و اولى الامر است‌]

(وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَ إِلى‌ أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ، لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ) در اينجا برگرداندن به خداى تعالى را ذكر نكرد، با اينكه در آيات قبل آن را ذكر كرده و فرموده بود:(فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فِي شَيْ‌ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَ الرَّسُولِ)[1] و اين بدان جهت بوده كه رد مذكور در آنجا رد حكم شرعى مورد اختلاف است، كه غير از خدا و رسول، كسى در آن دست ندارد.

و اما رد مذكور در اينجا رد آن خبرى است كه به وسيله شايعه سازان در بين مسلمانان منتشر مى‌شد (كه حال يا مربوط با منيت بود و يا مربوط به ترس) و معنا ندارد كه رد در اين جا نيز همان رد در آن جا باشد (يعنى منظور رد به خداى تعالى و كتاب او باشد)، چون مساله شايعه مربوط به رسول و به اولى الامر است كه اگر مردم اين مساله را به آنان برگردانند، آن حضرات مى‌توانند استنباط نموده و به مردمى كه مساله را به ايشان رد كرده‌اند، بفرمايند: كه اين شايعه، صحيح يا باطل است و راست يا دروغ است.

پس مراد از علم در اين جا تميز و تشخيص است يعنى تشخيص حق از باطل و راست از دروغ، نظير علم در جمله:(لِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَخافُهُ بِالْغَيْبِ)[2] و در جمله:(وَ لَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ لَيَعْلَمَنَّ الْمُنافِقِينَ)[3].

كلمه: استنباط به معناى استخراج نظريه و رأى از حال ابهام به مرحله تميز و شناسايى است و اصل اين كلمه از نبط گرفته شده، چون كلمه نبط با فتح نون و با به معناى اولين دلو آبى است كه از چاه بيرون مى‌آيد و بنا بر اين ممكن است كلمه: استنباط وصف باشد براى رسول و أولى الامر: به اين معنا كه آن حضرات پيرامون شايعه تحقيق مى‌كنند و آنچه حق و صدق است، از چاه ابهام بيرون مى‌كشند و نيز ممكن است وصف باشد براى همين‌هايى كه خبر را به آن حضرات رد مى‌كنند، چون خود آنان نيز با اين عمل خود حق و صدق را استنباط كرده و به آن پى برده‌اند.

پس برگشت معناى آيه بنا بر احتمال اول به اين است كه: اگر مردم، آن شايعه را به رسول و أولى الامر كه از جنس خود آنان هستند برگردانند، آن رسول و آن ولى امرى كه مردم استنباط را از او خواسته‌اند، حقيقت مطلب را مى‌فهمد يعنى صواب و موافق صلاح بودن آن را

[1] سوره نساء، آيه 59 .

[2] سوره مائده، آيه 94 .

[3] تا خداى تعالى مشخص كند، چه كسانى ايمان دارند و چه كسانى منافق هستند. سوره عنكبوت، آيه 11 .