(وَ يُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ)[1]، و در آيه مورد بحث هم فرموده: و اخشون ، و تعقيب اين بحث به بيش از اين مقدار از وضع اين كتاب كه عهده‌دار تفسير آيات است بيرون شدن است، و لذا از اين بحث مى‌گذريم.

[معناى تمام و كمال و فرق آن دو]

(الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِيناً) كلمه اكمال و كلمه اتمام معنايى نزديك به هم دارند، راغب مى‌گويد كمال هر چيزى عبارت است از اينكه غرض از آن چيز حاصل بشود و در معناى كلمه تمام گفته تمام بودن هر چيز منتهى شدن آن به حدى است كه ديگر احتياج به چيزى خارج از خود نباشد، به خلاف ناقص كه محتاج به چيزى خارج از ذات خودش است تا او را تمام كند.

و شما خواننده محترم مى‌توانيد از راهى ديگر معناى اين دو كلمه را تشخيص دهيد، و آن اين است كه بدانيد كه آثار موجودات دو نوع است.

يك نوع از موجودات وقتى اثر خود را مى‌بخشند كه همه اجزاى آن جمع باشد، (مثلا اگر مانند معجون اجزايى دارد، همه آن اجزاء موجود باشد، كه اگر يكى از آن اجزاء نباشد معجون و دار و اثر خود را نمى‌بخشد)، و مانند روزه كه مركب است از امورى كه اگر يكى از آنها نباشد روزه روزه نمى‌شود، مثلا اگر كسى در همه اجزاى روز از خوردن و ساير محرمات امساك بكند ولى در وسط روز در يك ثانيه دست از امساك بر دارد، و جرعه‌اى آب فرو ببرد، روزه‌اش روزه نيست. از جمع شدن اجزاء اينگونه امور تعبير مى‌كنند به تماميت و در قرآن كريم مى‌فرمايد:(ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيامَ إِلَى اللَّيْلِ)[2] و يا مى‌فرمايد:(وَ تَمَّتْ كَلِمَةُ رَبِّكَ صِدْقاً وَ عَدْلًا)[3].

و نوع ديگر قسمتى از اشياء هستند كه اثر بخشيدن آنها نيازمند به آن نيست كه همه اجزاى آن جمع باشد، بلكه اثر مجموع اجزاء مانند مجموع آثار اجزاء است، هر يك جزئى كه موجود بشود اثرش هم مترتب مى‌شود (البته اثرى به مقدار خود آن جزء) و اگر همه اجزاء جمع شود همه اثر مطلوب حاصل مى‌شود، مانند روزه كه اگر يك روز روزه بگيرى، اثر يك روز را دارد، و اگر سى روز بگيرى اثر سى روز را دارد، تماميت را در اين قسم كمال مى‌گويند و

[1] خداى تعالى شما را از خشم و عذاب خودش تحذير مى‌كند. سوره آل عمران، آيه 28 و 30 .

[2] و سپس روزه را تا به شب تمام كنيد. سوره بقره، آيه 187 .

[3] كلمه پروردگارت در حالى كه صدق و عدل است تمام گرديد. سوره انعام، آيه 115 .