ندارد و دستش به آنان نمى‌رسد، چون تنها كار و كيد او اين است كه مقام ربوبيت خدا را از ياد بندگان بيرون ببرد، و به سوى معصيت دعوت كند، و ساحت مخلصين و شاكرين عالى‌تر از اين است. در آيات نازله در باره جنگ احد نيز چيزى كه اين معنا را تاييد كند وجود دارد، و آن آيه‌اى است كه بعد از آيات مورد بحث مى‌آيد، كه فرموده:(إِنَّ الَّذِينَ تَوَلَّوْا مِنْكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّيْطانُ بِبَعْضِ ما كَسَبُوا وَ لَقَدْ عَفَا اللَّهُ عَنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ حَلِيمٌ)[1] كه با ضميمه كردن جمله:(وَ سَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ) در آيه مورد بحث، و جمله:(وَ سَنَجْزِي الشَّاكِرِينَ) در آيه بعدش كه گفتيم به منزله استثنا است گفتار ما تاييد مى‌شود، كه منظور از انقلاب و تولى برگشتن از دين است، نه از جنگ (پس در اين جنگ كسانى بوده‌اند كه شاكر و مخلص بودند و دست وساوس شيطان به آنان نمى‌رسيده، چون آنى از خدا غافل نبودند).

پس اگر خواننده عزيز در اين بحث دقت كند آن وقت تعجبش از گفتارى كه بعضى‌ها گفته‌اند به نهايت خواهد رسيد، و آن اين است كه آيه شريفه كه مى‌فرمايد:(إِنَّ الَّذِينَ تَوَلَّوْا مِنْكُمْ ...) به مضمون روايتى نظر دارد كه مى‌گويد: فرار كردن و سست شدن مؤمنين و متفرق شدن از صف قتالشان به خاطر اين بود كه شيطان در آن روز ندا در داد: الا قد قتل محمد [2] آن وقت عبرت خواهى گرفت از اينكه نداشتن بضاعت علمى چگونه افراد را وا ميدارد كه كتاب خدا (قرآن) را از اوج معارف عاليه و حقايق راقيه‌اش تا چه حد پائين بياورند.

پس آيه شريفه دلالت كرد بر اينكه در روز جنگ احد عده‌اى بوده‌اند كه نه دچار وهن و سستى شدند و نه در ادامه راه خدا كوتاهى كردند، و لذا خدا آنان را شاكرين ناميد، و تصديق كرد كه شيطان در آنان راهى نداشت، و اميدى به آنان نيست، نه در اين جنگ و نه در هيچ موقفى ديگر، چون صفت شكر در آنها ثابت و ملازم آنان بود، و نام شاكرين در هيچ جاى قرآن بر احدى به عنوان توصيف اطلاق نشده، به جز اين دو مورد، يعنى آيه:(وَ ما مُحَمَّدٌ ...) و آيه:(وَ ما كانَ لِنَفْسٍ ...)، و در هيچ يك از اين دو مورد سخنى از پاداش شاكرين به ميان نيامده كه چيست، و اين براى آن بوده كه بيان كند به اينكه پاداش اين طايفه به قدرى عظيم و نفيس است كه در بيان نمى‌گنجد.

[1] محققا كسانى كه از شما در روز نبرد كفر و دين پشت كردند، شيطان به خاطر بعضى از كارها كه كردند برايشان مسلط شد، و خدا ايشان را عفو فرمود، و خدا آمرزگارى شكيبا است آل عمران: 155

[2] آگاه باشيد كه محمد6 كشته شد تاريخ المغازى ج 1 ص 235.