نماز خواندن بعد از نوشيدن آن نهى كنند، پس معلوم مى‌شود آيه مورد بحث كه از نماز در حال مستى نهى مى‌كند قبل از آيه بقره نازل شده، مگر اين كه بگوييم نهى از نماز در حال مستى، كنايه از نماز خواندن در حال كسالت و چرت باشد، هم چنان كه در بعضى از روايات كه انشاء اللَّه خواهد آمد به همين معنا تفسير شده است. و اما وقوع آيه مورد بحث بين آيات قبل و آيات بعدش در حقيقت به منزله جمله معترضه آوردن در بين دو سنخ مطلب است، الا اين كه در اين ميان احتمالى هست، كه اى بسا اين توجيه را تصحيح كند و آن اين است كه روشن سازد سر اين كه اين جمله معترضه در بين آيات قبل و بعد جاى گرفته چيست؟- و اتفاقا اين توجيه چيز بى‌سابقه‌اى در قرآن كريم نيست،- و آن اين است كه بگوييم ممكن است عده‌اى از آيات كه داراى سياقى واحد و متصل و منسجم هستند، تدريجا در خلال چند روز نازل شده باشند، ولى در همين چند روز ناگهان احتياج پيدا شده باشد به آيه و يا آياتى كه حكمى را كه مورد ابتلا واقع شده بيان كند، در نتيجه وقتى آن چند آيه‌اى كه گفتيم در يك سياق قرار دارند، تمام مى‌شود، آيه نامبرده در وسط آنها قرار گرفته نسبت به ما قبل و ما بعدش جمله معترضه‌اى مى‌شود، تا توهمى كه در آن روزها شده دفع كند، و يا همانطور كه گفتيم حكم مساله‌اى كه پيش آمده بيان نمايد، نظير آيات زير كه جمله:

(لا تُحَرِّكْ بِهِ لِسانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ ...) نسبت به ما قبل و ما بعدش بى‌ارتباط به نظر مى‌رسد، و اينك آن آيات:(بَلِ الْإِنْسانُ عَلى‌ نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ، وَ لَوْ أَلْقى‌ مَعاذِيرَهُ لا تُحَرِّكْ بِهِ لِسانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ إِنَّ عَلَيْنا جَمْعَهُ وَ قُرْآنَهُ فَإِذا قَرَأْناهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ، ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنا بَيانَهُ، كَلَّا بَلْ تُحِبُّونَ الْعاجِلَةَ)[1]، (آن روز به انسان خبر مى‌دهند كه چه كارهايى كرده، و چه آثارى از خود به جاى گذاشته، نه شايد احتياج به خبر دادن نباشد، بلكه انسان نسبت به خودش بصيرت و آگاهى دارد، البته اگر بهانه‌ها را كنار بگذارد- تو از عجله‌اى كه به حفظ كردن قرآن دارى هنگام نازل شدنش اين قدر زبانت را بخواندن آن حركت مده، و نترس ما نمى‌گذاريم چيزى از قرآن از يادت برود، جمع آوريش به عهده ما است، و نيز خواندنش براى تو، همين كه خواندن ما تمام شد آن وقت تو شروع به خواندن كن، و بعد از آن، بيانش به عهده ما- نه، بلكه شما دنياى نقد را دوست مى‌داريد).

[سخنى در مورد ارتباط بين آيات قرآنى‌]

و بنا بر اين ديگر احتياجى نيست كه در بيان وجه ارتباط آيه به ما قبل و ما بعدش خود را به زحمت بيندازيم، علاوه بر اين كه همه مى‌دانيم كه قرآن كريم به تدريج و آيه آيه نازل شده،

[1] سوره قيامت آيه 14- 20.