بود، هر چند كه آن ترك واقع نمى‌شود، (دقت بفرماييد) و ما در چند مورد از مباحث گذشته اين كتاب در اين باره بحث كرديم.

پس روشن شد كه ابو لهب مى‌توانسته ايمان بياورد و از آتش نجات پيدا كند، آتشى كه در صورت كافر مردن وى حتمى بوده، و قضايش رانده شده بود.

و از اين باب است همه آياتى كه در باره كفار قريش نازل شده و خبر مى‌دهد به اينكه اينان ايمان نخواهند آورد، نظير آيات زير كه مى‌فرمايد:(إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا سَواءٌ عَلَيْهِمْ أَ أَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لا يُؤْمِنُونَ)[1]، و نيز مى‌فرمايد:(لَقَدْ حَقَّ الْقَوْلُ عَلى‌ أَكْثَرِهِمْ فَهُمْ لا يُؤْمِنُونَ)[2]، و نيز از همين باب است آياتى كه سخن از مهر زدن بر دلها دارد، هيچ يك از آن آيات و اين آيات مستلزم جبر نيست.

بحث روايتى [ (چند روايت در باره بد رفتارى ابو لهب و همسرش با رسول اللَّه 6 و نزول سوره تبت)]

در مجمع البيان در ذيل آيه شريفه‌(وَ أَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ) از ابن عباس روايت آورده كه گفت: وقتى اين آيه نازل شد، رسول خدا 6 بر بالاى صفا رفت و با بلندترين صوتش فرياد زد يك خبر مهم، و قريش بدون درنگ دورش جمع شدند، پرسيدند چه شده است مگر؟ فرمود: به نظر شما اگر خبرى بدهم كه فردا صبح و يا امروز عصر دشمنى بر سر شما مى‌تازد از من مى‌پذيريد يا نه؟ همه گفتند: بلى (براى اينكه ما از تو دروغى نشنيده‌ايم). فرمود: هم اكنون شما را انذار و هشدار مى‌دهم از عذابى سخت كه در انتظار شما است، ابو لهب گفت: تبا لك- مرگت باد ، براى اين همه ما را صدا زدى و اينجا جمع كردى؟ خداى عز و جل در پاسخ وى اين سوره را نازل كرد[3].

مؤلف: اين روايت را در تفسير اين سوره نيز از سعيد بن جبير از ابن عباس روايت كرده، ولى در آن نيامده كه دعوت بر بالاى صفا هنگام نزول آيه‌(وَ أَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ ...) بوده‌[4].

و نيز در مجمع البيان از طارق محاربى روايت كرده كه گفت: روزى در هنگامى كه‌

[1] همانا كسانى كه كفر ورزيده‌اند چه انذارشان كنى و چه نكنى فرقى به حالشان ندارد و ايمان نخواهند آورد. سوره بقره، آيه 6.

[2] البته وعده عذاب ما بر اكثر آنان چون ايمان نمى‌آورند حتمى و لازم گرديد. سوره يس، آيه 7.

[3] مجمع البيان، ج 7، ص 206.

[4] مجمع البيان، ج 10، ص 559.