كرد مكه را شهر امن قرار دهد:(وَ إِذْ قالَ إِبْراهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِناً)[1].

و نكره آوردن كلمه والد- پدرى به منظور تعظيم و بزرگداشت آن پدر بوده، و اگر نفرمود: و والد و من ولد- و پدرى و فرزندى كه پديد آورد ، و به جايش فرمود: (وَ والِدٍ وَ ما وَلَدَ)- و پدرى و آنچه پديد آورد ، براى اين بود كه آن فرزند را مدح نموده، بفهماند فرزندى عجيب بوده، نظير آيه‌(وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما وَضَعَتْ)[2] كه در پاسخ به مادر مريم كه گفت من دختر زاييدم فرمود: خدا بهتر مى‌دانست كه چه زاييده، با اينكه مى‌توانست بفرمايد: خدا بهتر مى‌داند كه دختر زاييده، ولى عبارت چه زاييده عظمت و اهميت آن طفل را مى‌رساند.

[چند قول ديگر در باره مراد از(والِدٍ وَ ما وَلَدَ)]

و معناى آيه مورد بحث هم اين است كه: سوگند مى‌خورم به پدرى عظيم الشان كه ابراهيم باشد، و به آنچه برايش متولد شد، يعنى پسرى عجيب كه امرى شگفت‌آور و اثرى مبارك داشت، و آن اسماعيل پسرش بود، سوگند به اين دو تن كه بانيان اين شهر بودند، در نتيجه مفاد آيات سه‌گانه سوگند به مكه معظمه و به رسول خدا 6 است، كه در آن شهر مى‌زيست، و به ابراهيم و اسماعيل است، كه بنيانگذار آن شهر بودند.

ولى بعضى‌[3] از مفسرين گفته‌اند: مراد از والد ، ابراهيم (ع) و مراد از ما ولد تمامى اولاد عرب او است، ولى اين نظريه درست نيست، براى اينكه بسيار بعيد است كه خداى تعالى پيغمبر اسلام و ابراهيم 8 را با امثال ابو لهب و ابو جهل و ساير پيشوايان كفر در سوگند خود جمع نموده، در سياقى واحد به همه سوگند ياد كند، با اينكه خود ابراهيم (ع) از كسانى كه پيرويش نكنند و دين توحيد را نپذيرند بيزارى جسته بود، و به حكايت قرآن كريم از خداى تعالى درخواست كرده بود كه‌(وَ اجْنُبْنِي وَ بَنِيَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنامَ رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ كَثِيراً مِنَ النَّاسِ فَمَنْ تَبِعَنِي فَإِنَّهُ مِنِّي وَ مَنْ عَصانِي فَإِنَّكَ غَفُورٌ رَحِيمٌ)[4].

پس كسى كه منظور از ما ولد را اولاد ابراهيم گرفته ناگزير است كلام خود را تخصيص بزند، و بگويد منظورم از اولاد ابراهيم خصوص مسلمانان از ايشان است، هم چنان‌

[1] سوره ابراهيم، آيه 35.

[2] سوره آل عمران، آيه 36.

[3] مجمع البيان، ج 10، ص 493.

[4] و مرا و فرزندانم را از اينكه بت‌ها را بپرستيم دور بدار، پروردگارا اينها بسيارى از مردم را گمراه كردند، پس هر كس مرا پيروى كند او از من است، و هر كس نافرمانيم كند تو غفور و رحيمى. سوره ابراهيم، آيه 36.