اين است كه ما به زودى خاطرت را در تلقى وحى و حفظ آن آسوده مى‌كنيم، به علت اينكه ما هم به ظاهر اشيا آگهى داريم، و هم به باطن آنها، در مورد تو نيز هم از ظاهر حالت خبر داريم و هم از باطنت، و مى‌دانيم كه در دل چقدر اهتمام به امر وحى دارى، و تا چه حد بر اطاعت پروردگارت در آنچه دستورت مى‌دهد حريصى.

و در جمله‌(إِلَّا ما شاءَ اللَّهُ إِنَّهُ يَعْلَمُ ...) التفاتى از تكلم مع الغير ما به زودى چنين و چنان مى‌كنيم به غيبت (مگر آنچه خدا بخواهد)، بكار رفته، و نكته آن اشاره به حجت و دليل استثنا است، مى‌فهماند كه اگر گفتيم ما كه به پيامبر 6 علم و حفظ قرآن را افاضه مى‌كنيم، قدرت بر خلاف آن را از خود سلب نمى‌كنيم، علتش اين است كه خداى تعالى مستجمع جميع صفات كمال است، كه يكى از آنها قدرت مطلقه است، و عين اين علت در جمله انه يعلم نيز جريان دارد، يعنى اگر در آن هم التفات بكار رفته براى اشاره به علت مذكور است.

[معناى اينكه خطاب به پيامبر 6 فرمود: (وَ نُيَسِّرُكَ لِلْيُسْرى‌)- تو را براى يسرى آسان مى‌كنيم و نكته‌اى كه اين تعبير متضمن است‌]

(وَ نُيَسِّرُكَ لِلْيُسْرى‌) كلمه يسرى مؤنث ايسر است، و مصدر تيسير كه فعل نيسر از آن مشتق شده به معناى آسان كردن است، و در اين جمله كلمه يسرى صفتى است كه در جاى موصوف محذوف خود نشسته، تقدير كلام و نيسرك للطريقة اليسرى است، مى‌فرمايد ما تو را آن چنان رهنمون مى‌شويم كه همواره براى دعوت و تبليغ زبانى و عمليت آسان‌ترين طرق را اتخاذ كنى، عده‌اى را هدايت كنى، و عده‌اى ديگر را اتمام حجت نمايى، و در برابر آزارشان صبر كنى.

مقتضاى ظاهر كلام اين بود كه بفرمايد: و نيسر لك اليسرى طريقه آسان را براى تو فراهم مى‌كنيم، هم چنان كه موسى (ع) در دعايش گفت:(وَ يَسِّرْ لِي أَمْرِي)[1]، نه اينكه بفرمايد تو را براى يسرى آسان مى‌كنيم، حال بايد ديد چرا اينطور تعبير كرد؟ در جواب مى‌گوييم: در آيه شريفه سخن از اين معنا رفته كه نفس شريف پيامبر 6 را مجهز به الهامهايى مى‌كند كه بتواند وظيفه رسالت خود را به آسانى و به بهترين طريق انجام دهد، اگر فرموده بود: و نيسر لك اليسرى نفس شريف رسول خدا 6 را در اين موهبت هيچكاره معرفى كرده بود، و با دگرگون كردن تعبير فهمانده كه كارى مى‌كنيم كه خود تو بهترين طريقه را انتخاب كنى.

[1] امر مرا براى من آسان كن. سوره طه، آيه 26.