- به كسره راء و سكون عين- يعنى گياه نيز اطلاق مى‌شود، همانطور كه به معناى مصدر ميمى و اسم زمان و مكان مى‌آيد، و مراد از بيرون كردن آب زمين از زمين، شكافتن چشمه‌ها و جارى ساختن نهرها است، و مراد از اخراج مرعاى زمين، روياندن نبات بر روى زمين است، نباتاتى كه حيوانات و انسانها از آنها تغذيه مى‌كنند. پس، از ظاهر اين آيه بر مى‌آيد كه مراد از مرعى مطلق گياهانى باشد كه حيوان و انسان از آن تغذيه مى‌كند، هم چنان كه آيه‌(مَتاعاً لَكُمْ وَ لِأَنْعامِكُمْ) هم بدان اشعار دارد، نه تنها گياهانى كه مختص حيوان است، هر چند كه كلمه مرعى بيشتر در آن خصوص استعمال مى‌شود.

(وَ الْجِبالَ أَرْساها)- يعنى كوه‌ها را بر زمين استوار كرد تا زمين نوسان و اضطراب نكند، و بتواند آبها و معدنها را در جوف خود ذخيره كند، هم چنان كه ساير آيات قرآنى از اين جريان خبر داده.

(مَتاعاً لَكُمْ وَ لِأَنْعامِكُمْ)- يعنى آنچه از آسمان و زمين كه گفته شد خلق كرديم و امر آن را تدبير نموديم تا متاعى باشد براى شما و چارپايان شما، چارپايانى كه خداوند براى شما مسخر كرد، تا در زندگيتان از آنها بهره‌مند شويد، پس اين خلقت و تدبير كه بهره‌مندى شما در آن است بر شما واجب مى‌سازد، در پى معرفت پروردگارتان باشيد و از مقام او بترسيد و نعمتش را شكر گزاريد چون در اين ميان روزى هست كه در آن بدانچه كرده‌ايد جزاء داده مى‌شويد، خير باشد خير و شر باشد شر، هم چنان كه اين خلقت و تدبير از خلقت شما شديدتر است، پس شما ديگر نبايد از خلقت بار دوم خود استبعاد و تعجب كنيد و آن را بر خدا دشوار بپنداريد.

[تسميه قيامت به الطامة الكبرى ]

(فَإِذا جاءَتِ الطَّامَّةُ الْكُبْرى‌) در مجمع البيان مى‌گويد كلمه طامة به معناى عاليه و غالبه است، وقتى گفته مى‌شود: اين اطم از آن است، معنايش اين است كه از آن عالى‌تر است و طم الطائر الشجرة ، به اين معنا است كه طائر به بالاى درخت پرواز كرد، و هر داهيه و بلايى را كه انسانها از دفع آن عاجز باشند طامه مى‌گويند[1]. و بنا به گفته وى طامه كبرى همان قيامت است، چون قيامت داهيه‌اى است كه از هر داهيه ديگرى عالى‌تر است، و بر هر داهيه‌اى غالب است، اين است معناى كبرى بودن طامه قيامت، و چون نفرموده قيامت از هر داهيه‌اى بزرگتر است، بطور مطلق فرموده داهيه بزرگتر، معلوم مى‌شود هيچ داهيه و واقعه‌اى بزرگتر از آن نيست.

[1] مجمع البيان، ج 10، ص 433.