آمده كه در علم بود، ولى در ذكر نبود[1].

مؤلف: معناى حديث اول اين است كه نه در علم مردم بود، و نه در بين آنان مذكور مى‌شد، و معناى حديث دوم اين است كه در علم خدا بود، ولى نزد مردم مذكور نبود.

و نيز در تفسير قمى در روايت ابى الجارود از امام باقر (ع) آمده كه در معناى جمله‌(أَمْشاجٍ نَبْتَلِيهِ) فرمود: نطفه مرد و نطفه زن هر دو با هم مخلوط مى‌شوند[2].

[رواياتى ديگر در ذيل برخى آيات گذشته:(إِنَّا هَدَيْناهُ السَّبِيلَ ...)،(عَيْناً يَشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ ...)،(وَ يُطْعِمُونَ الطَّعامَ ...) و ...]

و در كافى به سند خود از حمران بن اعين روايت كرده كه گفت: از امام صادق (ع) از اين كلام خداى عز و جل پرسيدم كه مى‌فرمايد:(إِنَّا هَدَيْناهُ السَّبِيلَ إِمَّا شاكِراً وَ إِمَّا كَفُوراً) فرمود يعنى ما راه را به او نشان داديم يا اين است كه هدايت ما را مى‌گيرد كه در اين صورت شاكر است، و يا تارك آن است، كه آن را كفران نموده‌[3].

مؤلف: مثل اين روايت را قمى در تفسيرش به اسناد خود از ابى عمير از حضرت باقر (ع) روايت كرده‌[4]. و در توحيد به اسناد خود تا حمزة بن طيار از حضرت صادق (ع) قريب به اين روايت را ذكر كرده كه عبارتش چنين است: ما (راه را) به او شناسانديم مى‌خواهد بگيرد و مى‌خواهد ترك كند [5].

و در الدر المنثور است كه احمد و ابن منذر، از جابر بن عبد اللَّه روايت كرده‌اند كه گفت: رسول خدا 6 فرمود: هر مولودى بر فطرت متولد مى‌شود، و اين فطرتش هم چنان محفوظ هست، تا زمانى كه زبانش بخواهد از آن تعبير كند، كه در هنگام تعبير كردن يا شاكر است، (و بر طبق فطرت حكم مى‌كند) و يا كفور است (و فطرت خود را انكار مى‌نمايد)، و خداى تعالى داناتر است‌[6].

و در امالى صدوق به سند خود از امام صادق از پدر بزرگوارش (ع) روايت كرده كه در حديثى در تفسير آيه‌(عَيْناً يَشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ يُفَجِّرُونَها تَفْجِيراً) فرمود: اين چشمه در خانه رسول خدا 6 است، كه از آنجا به سوى خانه‌هاى انبيا و مؤمنين جارى مى‌شود،(يُوفُونَ بِالنَّذْرِ) يعنى على و فاطمه و حسن و حسين و كنيزشان، به نذر خود وفا كردند،(وَ يَخافُونَ يَوْماً كانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيراً) امام باقر مى‌فرمود: يعنى‌

[1] ( 1 و 2) تفسير قمى، ج 2، ص 398.

[2] ( 1 و 2) تفسير قمى، ج 2، ص 398.

[3] اصول كافى، ج 2، ص 384، ش 4، باب الكفر.

[4] تفسير قمى، ج 2، ص 398.

[5] توحيد، ص 411.

[6] الدر المنثور، ج 6، ص 298.