صحيح خود احسانى ديگر است، و اصولا غرض نهايى از همه مبارزات و جنگها و ساير واجبات دين، محبت خداست، كه بر هر متدين به دين، واجب است آن محبت را از ناحيه پروردگارش به وسيله پيروى و متابعت از رسول خدا ص جلب كند، هم چنان كه فرمود:(قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ)[1].

آيات مورد بحث كه راجع به قتال است با نهى از اعتدا و تجاوز شروع شده و با امر به احسان و اينكه خدا محسنين را دوست مى‌دارد ختم گرديده، و در اين نكته حلاوتى است كه بر هيچ كس پوشيده نيست‌

معرفى جهادى كه قرآن بدان فرمان داده‌

[دسته‌هاى مختلف آيات قرآنى راجع به جهاد و قتال و مراتب و مراحل آن‌]

آيا قرآن بشر را به خونريزى و كشورگشايى دعوت كرده؟ و يا از فرمان جهادش هدف ديگرى دارد؟ در قرآن كريم به آياتى بر مى‌خوريم كه مسلمانان را به ترك قتال و تحمل هر آزار و اذيتى در راه خدا دعوت كرده، از آن جمله فرموده:(قُلْ يا أَيُّهَا الْكافِرُونَ لا أَعْبُدُ ما تَعْبُدُونَ، وَ لا أَنْتُمْ عابِدُونَ ما أَعْبُدُ)[2].

و نيز فرموده:(فَاصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ)[3] و نيز مى‌فرمايد:(أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ قِيلَ لَهُمْ كُفُّوا أَيْدِيَكُمْ وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتالُ)[4] و گويا اين آيه اشاره مى‌كند به آيه:(وَدَّ كَثِيرٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ لَوْ يَرُدُّونَكُمْ مِنْ بَعْدِ إِيمانِكُمْ كُفَّاراً حَسَداً مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ، مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ فَاعْفُوا وَ اصْفَحُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ، إِنَّ اللَّهَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ، وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ)[5].

[1] بگو اگر خداى را دوست مى‌داريد مرا پيروى كنيد تا خدا هم شما را دوست بدارد. سوره آل عمران، آيه 31

[2] بگو هان اى كافران من آنچه را كه شما مى‌پرستيد نمى‌پرستم، شما هم آنكه را من مى‌پرستم نمى‌پرستيد،( تا آنجا كه مى‌فرمايد) دين شما براى خودتان، و دين من براى خودم. سوره كافرون آيه 6

[3] در برابر آنچه مى‌گويند حوصله به خرج ده. سوره مزمل آيه 10

[4] آيا نمى‌بينى كسانى را كه به ايشان گفته مى‌شود دست از ستمگرى برداريد، و نماز بخوانيد و زكات بدهيد، ولى همين كه مامور قتال مى‌شوند ... سوره نساء آيه 77

[5] بسيارى از اهل كتاب دوست مى‌دارند كه شما را بعد از آنكه ايمان آورده‌ايد به سوى كفر قبلى برگردانند، تا به اين وسيله آتش حسدى كه در دل دارند فرو بنشانند، و اين مبارزات عليه اسلامشان بعد از يقين به حقانيت آن است، پس شما از ايشان عفو كنيد، و اغماض نمائيد تا خدا امر خود را بياورد كه خدا بر هر چيز قادر است، و نماز بخوانيد و زكات بدهيد. سوره بقره آيه 110