كريم در تعليماتش بدان اشاره مى‌كند، و آثار اطاعتها و نافرمانى‌ها را به انسان بر مى‌گرداند انسانى كه جز فقر و احتياج چيزى ندارد، و باز قرآن در باره‌اش مى‌فرمايد:(يا أَيُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَى اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ)[1].

و در خصوص روزه، همين برگشتن آثار اطاعت به انسان را در جمله:(لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ) بيان كرده، مى‌فرمايد: فائده روزه تقوا است، و آن خود سودى است كه عايد خود شما مى‌شود، و فائده داشتن تقوا مطلبى است كه احدى در آن شك ندارد، چون هر انسانى به فطرت خود اين معنا را درك مى‌كند، كه اگر بخواهد به عالم طهارت و رفعت متصل شود، و به مقام بلند كمال و روحانيت ارتقاء يابد، اولين چيزى كه لازم است بدان ملتزم شود اين است كه از افسار گسيختگى خود جلوگيرى كند، و بدون هيچ قيد و شرطى سرگرم لذت‌هاى جسمى و شهوات بدنى نباشد، و خود را بزرگتر از آن بداند كه زندگى مادى را هدف بپندارد، و سخن كوتاه آنكه از هر چيزى كه او را از پروردگار تبارك و تعالى مشغول سازد بپرهيزد.

و اين تقوا تنها از راه روزه و خوددارى از شهوات بدست مى‌آيد، و نزديك‌ترين راه و مؤثرترين رژيم معنوى و عمومى‌ترين آن بطورى كه همه مردم در همه اعصار بتوانند از آن بهره‌مند شوند، و نيز هم اهل آخرت از آن رژيم سود ببرد، و هم شكم‌بارگان اهل دنيا، عبارت است از خوددارى از شهوتى كه همه مردم در همه اعصار مبتلاى بدانند، و آن عبارت است از شهوت شكم از خوردن و آشاميدن، و شهوت جنسى كه اگر مدتى از اين سه چيز پرهيز كنند، و اين ورزش را تمرين نمايند، به تدريج نيروى خويشتن‌دارى از گناهان در آنان قوت مى‌گيرد و نيز به تدريج بر اراده خود مسلط مى‌شوند، آن وقت در برابر هر گناهى عنان اختيار از كف نمى‌دهند، و نيز در تقرب به خداى سبحان دچار سستى نمى‌گردند، چون پر واضح است كسى كه خدا را در دعوتش به اجتناب از خوردن و نوشيدن و عمل جنسى كه امرى مباح است اجابت مى‌كند، قهرا در اجابت دعوت به اجتناب از گناهان و نافرمانى‌ها شنواتر، و مطيع‌تر خواهد بود، اين است معناى آنكه فرمود:(لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ).

(أَيَّاماً مَعْدُوداتٍ) منصوب آمدن كلمه (ايام) بنا بر ظرفيت و به تقدير كلمه (فى) است، و اين ظرف (در ايامى معدود) متعلق است به كلمه (صيام)، و ما در سابق هم گفتيم كه نكره آمدن ايام و اتصاف آن به صفت (معدودات) براى اين است كه بفهماند تكليف نامبرده ناچيز و بدون مشقت است، تا به اين وسيله مكلف را در انجام آن دل و جرأت دهد، و از آنجا كه ما در سابق‌

[1] هان اى مردم شما همان محتاجان به خدائيد، و خدا همانا بى‌نياز است. سوره فاطر آيه 15