همانطور كه گفتيم نه همه آنها، و قرآن كريم معين نكرده كه اين امتها كدامند، چيزى كه هست از ظاهر جمله:(كَما كُتِبَ) الخ بر مى‌آيد كه امتهاى نامبرده اهل ملت و دين بوده‌اند كه روزه داشته‌اند، و از تورات و انجيل موجود در دست يهود و نصارا هيچ دليلى كه دلالت كند بر وجوب روزه بر اين دو ملت ديده نمى‌شود، تنها در اين دو كتاب فرازهايى است كه روزه را مدح مى‌كند، و آن را عظيم مى‌شمارد. و اما خود يهود و نصارا را مى‌بينيم كه تا عصر حاضر در سال چند روز به اشكالى مختلف روزه مى‌گيرند، يا از خوردن گوشت و يا از شير و يا از مطلق خوردن و نوشيدن خوددارى مى‌كنند.

و نيز در قرآن كريم داستان روزه زكريا و قصه روزه مريم از سخن گفتن آمده است.

و در غير قرآن مساله روزه از اقوام بى دين نيز نقل شده، هم چنان كه از مصريان قديم و يونانيان و روميان قديم و حتى وثنى‌هاى هندى تا به امروز نقل شده، كه هر يك براى خود روزه‌اى داشته و دارند، بلكه مى‌توان گفت عبادت و وسيله تقرب بودن روزه از امورى است كه فطرت آدمى به آن حكم مى‌كند، كه بحثش خواهد آمد ان شاء اللَّه.

و بعضى گفته‌اند كه مراد از جمله‌(الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ) يهود و نصارا و يا انبياى سابق است، كه بر طبق هر يك از اين دو قول رواياتى هم آمده، ولى رواياتى است كه خالى از ضعف نيست.

(لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ)

[روزه در اديان و اقوام ديگر و بيان فلسفه و حكمت عمده روزه در اسلام‌]

وثنى‌ها (همانطور كه اشاره شد) به منظور تقرب و ارضاى آلهه خود و در هنگامى كه جرمى مرتكب مى‌شدند به منظور خاموش كردن فوران خشم خدايان روزه مى‌گرفتند، و همچنين وقتى حاجتى داشتند به منظور برآمدنش دست به اين عبادت مى‌زدند و اين قسم روزه در حقيقت معامله و مبادله بوده، عابد با روزه گرفتن احتياج معبود را بر مى‌آورده تا معبود هم حاجت عابد را برآورد، و يا او رضايت اين را به دست مى‌آورده، تا اين هم رضايت او را حاصل كند.

ولى در اسلام روزه معامله و مبادله نيست، براى اينكه خداى عز و جل بزرگتر از آن است كه در حقش فقر و احتياج و يا تاثر و اذيت تصور شود، و سخن كوتاه آنكه خداى سبحان برى از هر نقص است، پس هر اثر خوبى كه عبادتها داشته باشد، حال هر عبادتى كه باشد تنها عايد خود عبد مى‌شود، نه خداى تعالى و تقدس، هم چنان كه اثر سوء گناهان نيز هر چه باشد به خود بندگان برمى‌گردد(إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَها)[1] اين معنايى است كه قرآن‌

[1] اگر نيكى كنيد به خود نيكى كرده‌ايد، و اگر بدى كنيد نيز به خود كرده‌ايد. سوره اسراء آيه 7