او بهترين نقشه كشندگان است، (چون خدا دشمن خود را به دست خود او نابود مى‌كند(ثُمَّ كانَ عاقِبَةَ الَّذِينَ أَساؤُا السُّواى‌)[1].

و يكى از مفاسد شوم ربا اين است كه راه گنجينه كردن و اندوختن ثروت را آسان نمود، در سابق اگر كسى مى‌خواست پولى را پنهان كند هيچ تامينى از محفوظ ماندنش نداشت، ولى امروز ميليونها ريال پول را در مخازن بانكها ذخيره مى‌كنند، و آن را در خريد و فروش (و كارهاى توليدى) از جريان مى‌اندازند، و خود بر اريكه بطالت و عياشى تكيه مى‌زنند، و ميليونها انسان را از كارهاى توليدى كه فطرت انسان را به آن وا مى‌دارد محروم مى‌سازند، آرى حيات بشر بر كار و كوشش استوار است، و ربا باعث مى‌شود كه عده‌اى به خاطر ثروت بسيار و بى نيازى بيرون از حد كار نكنند، و عده‌اى ديگر نيز به خاطر محروميت، از كار محروم باشند.

بحث علمى ديگر [ (گفتار غزالى پيرامون طلا و نقره (درهم و دينار) و معاملات ربوى در آنها]

غزالى در باب شكر از كتاب احياء العلوم خود مى‌گويد: يكى از نعمتهاى خداى تعالى، خلقت درهم و دينار است، كه قوام زندگى دنيا بر آن دو است اگر چه درهم و دينار دو موجود جامد هستند و در خود آنها فائده‌اى نيست، و ليكن با اينحال مورد حاجت خلق است، چون تمامى انسانها محتاج به مواد بسيارى از خوردنيها و پوشيدنيها و ساير حوائج هستند و بسيار مى‌شود كه انسان به چيزى نيازمند است كه ندارد، و در عوض چيزى دارد كه احتياجى به آن ندارد، مثلا شخصى زعفران دارد، ولى مركبى كه بر آن سوار شود ندارد، و شخصى ديگر مركب دارد، و احتياجى به آن ندارد، در عوض به زعفران محتاج است، اينجا است كه پاى مبادله به ميان مى‌آيد، يعنى اين دو ناگزير به معاوضه مى‌شوند.

از سوى ديگر مقدار عوض بايد معين شود، يعنى هرگز يك صاحب شتر حاضر نيست كه شتر خود را بدون حساب با زعفران معاوضه كند، زيرا مناسبتى ميان شتر و زعفران نيست تا مثلا گفته شود به اندازه وزن شتر زعفران بگيرد، و يا پوست شترى را از زعفران پر كنند و به او بدهند، و همچنين است كسى كه خانه‌اى را با پارچه‌اى معاوضه مى‌كند، و يا برده‌اى را با

[1] سرانجام بدكاران بدى است، و خداى سبحان بهتر مى‌داند كه عاقبت اين نشانه بشر چيست، و در اثر رباخوارى در آينده زندگيش به چه بلاهايى مبتلا مى‌شود. سوره روم آيه 10