محرماتى كه مربوط به حقوق الناس مى‌باشد كه زندگى بشر بر آن متكى است. آيه مى‌فرمايد:

در پيش رويتان روزى است كه در آن به سوى خدا باز مى‌گرديد و هر نفسى آنچه را كه كرده دريافت مى‌كند، بدون اينكه ظلمى به او بشود.

و اما اينكه معناى بازگشت به خدا چه معنا دارد با اينكه ما هميشه حاضر براى خدا هستيم و نيز معناى توفيه چيست، پاسخش انشاء اللَّه در تفسير سوره انعام خواهد آمد.

بعضى از مفسرين گفته‌اند: آيه مورد بحث آخرين آيه‌اى است كه به رسول خدا ص نازل شده و به زودى در بحث روايتى زير رواياتى كه بر اين معنا دلالت دارد از نظر خواننده مى‌گذرد.

بحث روايتى [ (شامل رواياتى در ذيل آيات مربوط به ربا)]

در تفسير قمى در ذيل آيه: (الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبا) ... از امام صادق ع روايت آمده كه فرمود: رسول خدا ص فرموده است: وقتى مرا شبانه به آسمان بردند به مردمى برخوردم كه وقتى مى‌خواستند برخيزند از بزرگى شكم‌ها نمى‌توانستند، از جبرئيل پرسيدم اينها كيانند؟ گفت: اينها آن كسانى هستند كه در دنيا ربا مى‌خوردند و خداوند در باره‌شان فرمود:(لا يَقُومُونَ إِلَّا كَما يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطانُ مِنَ الْمَسِّ) و قوم نامبرده را ديدم كه مانند آل فرعون هر صبح و شام بر آتش عرضه مى‌شدند و ايشان از شدت دلهره مى‌گفتند:

پروردگارا قيامت كى بپا مى‌شود.؟![1] مؤلف: اين مشاهده كه رسول خدا ص در معراج داشته، مثالى برزخى بوده كه گفتار آن جناب را تاييد و تصديق مى‌كند كه فرمود: كما تعيشون تموتون و كما تموتون تبعثون- هر جور زندگى كنيد همانطور مى‌ميريد و هر جور بميريد همانطور زنده مى‌شويد .

و در الدر المنثور است كه اصفهانى در كتاب ترغيب خود از انس روايت كرده كه گفت: رسول خدا ص فرمود: روز قيامت رباخوار ديوانه و شكم گنده محشور مى‌شود، بطورى كه پاهاى خود را يكى يكى به زمين مى‌كشد آن گاه اين آيه را تلاوت فرمود:(لا يَقُومُونَ إِلَّا كَما يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطانُ مِنَ الْمَسِّ).[2]

[1] تفسير قمى ج 1 ص 93

[2] تفسير الدر المنثور ج 1 ص 370