(عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ كُنْتُمْ تَخْتانُونَ أَنْفُسَكُمْ، فَتابَ عَلَيْكُمْ وَ عَفا عَنْكُمْ) كلمه تختانون از مصدر اختيان، و آن هم باب افتعال از خيانت است، و همان معناى خيانت را مى‌دهد و بطورى كه گفته‌اند در اختيان معناى نقص خوابيده، و جمله: انكم تختانون ... ، دلالت بر معناى استمرار دارد، در نتيجه مى‌فهماند كه از روز تشريع حكم صيام اين خيانت در ميان مسلمين مستمر و دائمى بوده، يعنى بطور سرى خدا را نافرمانى و به خود خيانت مى‌كرده‌اند، و اگر اين خيانتشان نافرمانى خدا نبود، دنبالش آيه توبه و عفو نازل نمى‌شد، و اين توبه و عفو هر چند صريح در اين نيست كه قبلش نافرمانى و معصيتى بود، ليكن مخصوصا با در نظر گرفتن اينكه هر دو كلمه با هم جمع شده‌اند، ظهور در اين معنا دارد.

[ناسخ بودن آيه شريفه حكم قبلى را مبنى بر حرمت عمل زناشويى در شبهاى ماه رمضان‌]

و بنا بر اين پس آيه شريفه دلالت مى‌كند بر اينكه قبل از نزول اين آيه حكم روزه اين بوده كه در شب روزه زناشويى هم حرام بوده، و با نازل شدن اين آيه حليت آن تشريع و حرمتش نسخ شده، هم چنان كه جمعى از مفسرين نيز اين را گفته‌اند، و جمله (أُحِلَّ لَكُمْ‌) ... و همچنين جمله: (كُنْتُمْ تَخْتانُونَ‌) ... ، و جمله: (فَتابَ عَلَيْكُمْ وَ عَفا عَنْكُمْ‌) و جمله (فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَ‌) ... همه اشعار و بلكه دلالت بر اين نسخ دارد، زيرا اگر قبلا عمل زناشويى در شب روزه حرام نبود، حق كلام اين بود كه بفرمايد: فلا جناح عليكم أن تباشروهن حرجى بر شما نيست كه با زنان درآميزيد، و يا عبارتى نظير آن، نه اينكه بفرمايد (حلال شد بر شما) و اين خيلى روشن است.

و بعضى گفته‌اند: آيه شريفه ناسخ نيست، چون در آيات روزه نسبت به عمل جماع و يا خوردن و شرب چيزى كه حرمت را برساند نبوده، تا اين آيه با حلال كردن آن ناسخ باشد، بلكه ظاهر قضيه چنان كه بعضى روايات هم كه از طرق اهل سنت و جماعت رسيده به آن اشعار دارد اين است كه مسلمين وقتى حكم وجوب روزه نازل شد، و آيه‌(كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ ...)، را شنيدند، فهميدند كه احكام اسلام و مسيحيت از جميع جهات مساويند، و همانطور كه گفته‌اند مسيحيان عمل زناشويى و اكل و شرب را در اول شب انجام مى‌دادند بعد در آخر شب امساك مى‌كردند، مسلمانان هم همين طور روزه گرفتند، البته اين معنا بر جوانها گران آمد، چون نمى‌توانستند از عمل زناشويى صرفنظر كنند، لذا با اينكه اين عمل را گناه مى‌دانستند، سرى انجام مى‌دادند، و در نتيجه اين عمل را خيانتى به خود مى‌پنداشتند، پير مردان هم از ترك خوردن و نوشيدن بعد از خواب ناراحت بودند، و اى بسا بعضى‌ها خواب مى‌ماندند و به حكم روزه مسيحيان كه بعد از خواب افطار حرام بوده، ديگر نمى‌توانستند سحرى بخورند لذا آيه نازل شد، و بيان كرد كه عمل زناشويى و اكل و شرب در