(إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقاتِ فَنِعِمَّا هِيَ‌) ... كلمه ابداء كه مصدر تبدوا است، به معناى اظهار است، و كلمه صدقات جمع صدقه است، و چون قيدى در آن نيامده به معناى مطلق انفاقهايى است كه در راه خدا بشود (چه واجب و چه مستحبّ) و چه بسا بعضى گفته باشند كه اصل در معناى اين كلمه انفاق مستحبّ است.

[آثار و نتايج انفاق علنى و مزيت و فضيلت انفاق پنهانى‌]

خداى سبحان در اين آيه دو قسم ترديد آورده، يكى صدقه آشكار و ديگرى پنهان، و هر دو را ستوده است، براى اينكه هر كدام از آن دو آثارى صالح دارند، اما صدقه آشكارا كه خود تشويق و دعوت عملى مردم است به كار نيك، و نيز مايه دلگرمى فقرا و مساكين است، كه مى‌بينند در جامعه مردمى رحم دل هستند كه به حال آنان ترحم مى‌كنند، و در جامعه اموالى براى آنان و رفع حوائجشان قرار مى‌دهند تا براى روز قيامتشان كه روز گرفتارى است ذخيره‌اى باشد، و اين باعث مى‌شود كه روحيه ياس و نوميدى از صفحه دلهاشان زدوده شود، و در كار خود داراى نشاط گردند، و احساس كنند كه وحدت عمل و كسب بين آنان و اغنيا وجود دارد، اگر سرمايه‌دار كاسبى مى‌كند تنها براى خودش نيست، و اين خود آثار نيك بسيارى دارد.

و اما حسن صدقه پنهانى اين است كه در خفا آدمى از ريا و منت و اذيت دورتر است، چون فقير را نمى‌شناسد، تا به او منت گذارد، و يا اذيت كند، فائده ديگرش اينست كه در صدقه پنهانى آبروى فقير محفوظ مى‌ماند، و احساس ذلت و خفت نمى‌كند، و حيثيتش در جامعه محفوظ مى‌ماند، پس مى‌توان گفت كه: صدقه علنى نتيجه‌هاى بيشترى دارد، و صدقه پنهانى خالص‌تر و پاك‌تر انجام مى‌شود.

و چون بناى دين بر اخلاص است، بنا بر اين عمل هر قدر به اخلاص نزديك‌تر باشد به فضيلت نيز نزديكتر است، و بهمين جهت خداى سبحان صدقه سرى را بر صدقه علنى ترجيح داده و مى‌فرمايد:(وَ إِنْ تُخْفُوها وَ تُؤْتُوهَا الْفُقَراءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ)، چون كلمه خير به معناى بهتر است، و خدا به اعمال بندگانش با خبر است، و در تشخيص عمل خير از غير آن اشتباه نمى‌كند،(وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ).

(لَيْسَ عَلَيْكَ هُداهُمْ وَ لكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ) در اين جمله روى سخن از مؤمنين گردانده شد و پيامبر ص مخاطب قرار گرفته كه اى پيامبر هدايت آنان به عهده تو نيست، اين خدا است كه هر كس را بخواهد هدايت مى‌كند، گويى رسول خدا ص وقتى اختلاف مسلمانان در خصوص مساله انفاق را