شده، و بين رجب تا رمضان بيش از يك ماه فاصله است، آن وقت چگونه ممكن است در اين مدت بعثت آن جناب از نزول قرآن خالى باشد.

از اينهم كه بگذريم آيه‌هاى اول سوره علق شهادت مى‌دهد كه اين سوره اولين سوره‌اى بوده كه نازل شده، و در اولين روز بعثت نازل شده، و همچنين سوره مدثر شهادت مى‌دهد كه در روزهاى اول دعوت نازل شده، و به هر حال بسيار بعيد است كه اولين آيه نازل، در ماه رمضان باشد علاوه بر اينكه جمله مورد بحث كه مى‌فرمايد:(شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ) دلالت صريحى ندارد بر اينكه مراد از قرآن اولين قسمت نازل آن باشد، پس حمل آيه بر اولين جزء نازل آن حملى است بدون دليل.

و نظير اين آيه در دلالت بر اينكه قرآن در يك زمان نازل شده آيه:(وَ الْكِتابِ الْمُبِينِ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرِينَ)[1] و آيه:(إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ)[2] مى‌باشد چون كه از اين آيات بر مى‌آيد همه قرآن در يك زمان نازل شده، و ظاهر آنها نمى‌سازد با اينكه منظور نزول اولين قسمت نازل آن باشد، و يا منظور اولين روز انزال آن باشد، قرينه‌اى هم در كلام نيست كه بخاطر آن قرينه بتوانيم دست از ظاهر آن برداريم.

[آنچه در اين باره از تدبر در آيات كتاب استفاده ميشود]

و آنچه از تدبر در آيات كتاب بر مى‌آيد مطلبى ديگر غير از همه اين مطالب است، چون در آياتى كه مى‌گويد قرآن در ماه رمضان و يا در شبى از شبهاى آن نازل شد تعبير به انزال آمده، كه دلالت بر نازل كردن يكپارچه قرآن دارد، و در هيچ يك از آنها تعبير به تنزيل نيامده، مثلا يك جا فرموده:(شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ)[3] جاى ديگر فرموده:(حم وَ الْكِتابِ الْمُبِينِ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ)[4]، و در جاى ديگر فرموده:(إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ)[5].

و اين تعبير و نازل شدن يكپارچه به دو اعتبار مى‌تواند باشد، يكى به اعتبار اينكه مجموع و روى هم رفته قرآن و يا بعضى از آن يكپارچه و يك دفعه نازل شده هر چند كه تك تك آياتش به تدريج نازل شده باشد، هم چنان كه در مورد باران با اينكه قطره قطره نازل مى‌شود، ولى به اعتبار اينكه مجموع بارانها و قطرات مفيد فائده بوده تعبير مى‌كند به اينكه‌

[1] سوگند به كتاب روشنگر كه ما آن راى در شبى با بركت نازل كرديم، كه ما همواره كار بيم رسانى راى داشته‌ايم. سوره دخان آيه 3

[2] ما آن راى در شب قدر نازل كرديم. سوره قدر آيه 1

[3] سوره بقره آيه 185

[4] سوره دخان آيه 3

[5] سوره قدر آيه 1