است، و انشقاق را جز به پاره شدن چيزى و دو نيم شدن آن اطلاق نمى‌كنند، و هرگز جدا شدن چيزى از چيز ديگر كه قبلا با آن يكى بوده را انشقاق نمى‌گويند.

نظير وجه بالا در بى‌پايگى اين وجه است كه بعضى‌[1] اختيار كرده و گفته‌اند: انشقاق قمر به معناى برطرف شدن ظلمت شب، هنگام طلوع قمر است. و نيز اينكه بعضى‌[2] ديگر گفته‌اند: انشقاق قمر كنايه است از ظهور امر و روشن شدن حق.

البته اين آيه خالى از اين اشاره نيست كه انشقاق قمر يكى از لوازم نزديكى ساعت است.

[معناى جمله‌(وَ يَقُولُوا سِحْرٌ مُسْتَمِرٌّ) و(وَ كُلُّ أَمْرٍ مُسْتَقِرٌّ)]

(وَ إِنْ يَرَوْا آيَةً يُعْرِضُوا وَ يَقُولُوا سِحْرٌ مُسْتَمِرٌّ) استمرار از هر چيزى به معناى عبور از آن است، البته عبورى پى در پى، و به همين جهت بر دوام و عموميت هر چيزى هم اطلاق مى‌شود، پس سحر مستمر به معناى سحرهايى پى در پى و دائمى است.

و كلمه آية نكره در سياق شرط است، يعنى كلمه مذكور بدون الف و لام و هم در جمله‌اى شرطيه قرار گرفته، و بر حسب قواعد ادبى عموميت را مى‌فهماند، و معنايش هر آيتى است، پس مى‌فهماند مشركين هر آيتى كه ببينند در باره‌اش مى‌گويند: اينها همه سحرهايى است پشت سرهم.

و بعضى‌[3] از مفسرين، مستمر را به محكم و مورد وثوق تفسير كرده‌اند.

و بعضى‌[4] ديگر آن را به از بين رفتنى و زائل شدن، و بعضى‌[5] ديگر آن را به زشت و منفور معنا كرده‌اند. ولى اين معانى بعيد است.

(وَ كَذَّبُوا وَ اتَّبَعُوا أَهْواءَهُمْ وَ كُلُّ أَمْرٍ مُسْتَقِرٌّ) در اين جمله صريحا نفرموده چه چيز را تكذيب مى‌كنند، ولى به قرينه ذيل آيه مى‌فهميم كه منظور تكذيب رسول خدا 6 و آياتى است كه آورده.

و معناى آيه اين است كه: رسول خدا 6 و آياتى را كه آورده تكذيب كردند، در حالى كه همه امور مستقر و در مجراى خود قرار مى‌گيرد، آن وقت فهميده مى‌شود كه آن امر حق است يا باطل، راست است يا دروغ؟ پس به زودى خواهند دانست كه رسول خدا 6 بر حق و صادق، و يا بر باطل و كاذب است. بنا بر اين جمله (وَ كُلُّ أَمْرٍ مُسْتَقِرٌّ) در معناى آيه‌(وَ لَتَعْلَمُنَّ نَبَأَهُ بَعْدَ حِينٍ)[6] مى‌باشد.

[1] ( 1 و 2 و 3 و 4 و 5) روح المعانى، ج 27، ص 77.

[2] ( 1 و 2 و 3 و 4 و 5) روح المعانى، ج 27، ص 77.

[3] ( 1 و 2 و 3 و 4 و 5) روح المعانى، ج 27، ص 77.

[4] ( 1 و 2 و 3 و 4 و 5) روح المعانى، ج 27، ص 77.

[5] ( 1 و 2 و 3 و 4 و 5) روح المعانى، ج 27، ص 77.

[6] و به زودى و بعد از اندك زمانى خبرش را به طور قطع خواهى دانست. سوره ص، آيه 88.