مطاع مى‌شود، گويى عمل از خود مطاع صادر شده، و بنا بر اين، اطاعت به وجهى به توكيل برگشت مى‌كند، و توكيل به وجهى اطاعت است.

پس اطاعت بنده از پروردگار خود اين است كه اراده خود را تابع اراده پروردگارش كند، و عملى هم كه مى‌كند همين جنبه را داشته باشد. و به عبارتى ديگر بنده اراده خود را و آنچه را كه متعلق اراده او است همه را فداى اراده و عمل پروردگارش نموده، و چنين ايثارى در راه او بكند.

پس اطاعت خداى تعالى در آنچه براى بندگانش تشريع كرده، و در متعلقات آن، خود نوعى از توكل بر خدا است، و چون اطاعت خدا براى هر خداشناس و مؤمن به خدا واجب است، پس توكل بر او نيز بر مؤمنين لازم است، و مؤمنين هم بايد بر او توكل كنند و هم اطاعتش را گردن نهند، و اما كسى كه او را نمى‌شناسد، و به او ايمان ندارد، اطاعت هم ندارد.

پس از آنچه گذشت روشن شد كه ايمان و عمل صالح نوعى از توكل بر خدا است.

[مقصود از اينكه خطاب به مؤمنين فرمود: برخى از همسران و فرزندانتان دشمن شمايند، از آنان بر حذر باشيد و ...]

(يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْواجِكُمْ وَ أَوْلادِكُمْ عَدُوًّا لَكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ ...) كلمه من در جمله من ازواجكم تبعيضى است، و معناى بعضى از همسران شما را مى‌دهد، و سياق خطاب به تعبير(يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا) و نيز وابسته كردن دشمنى همسران را به مؤمنين مجموعا علت حكم را مى‌رساند و مى‌فهماند كه بعضى از همسران مؤمنين كه با آنان دشمنى مى‌ورزند بدان علت مى‌ورزند كه شوهرانشان ايمان دارند، و عداوت به خاطر ايمان جز اين نمى‌تواند علت داشته باشد كه اين زنان بى‌ايمان مى‌خواهند شوهران خود را از اصل ايمان، و يا از اعمال صالحه‌اى كه مقتضاى ايمان است، از قبيل انفاق در راه خدا و هجرت از دار الكفر، برگردانند و منصرف كنند، و شوهران زير بار نمى‌روند، قهرا زنان با آنان دشمنى مى‌كنند، و يا مى‌خواهند كفر و معصيت‌هاى بزرگ از قبيل بخل و خوددارى از انفاق در راه خدا را بر آنان تحميل كنند، چون دوست مى‌دارند شوهران بجاى علاقه‌مندى به راه خدا و پيشرفت دين خدا و مواسات با بندگان خدا، به اولاد و همسران خود علاقه‌مند باشند، و براى تامين آسايش آنان به دزدى و غصب مال مردم دست بزنند.

پس خداى سبحان بعضى از فرزندان و همسران را دشمن مؤمنين شمرده، البته دشمن ايمان ايشان، و از اين جهت كه دشمن ايمان ايشانند شوهران و پدران را وادار مى‌كنند دست از ايمان به خدا بردارند، و پاره‌اى اعمال صالحه را انجام ندهند، و يا بعضى از گناهان كبيره و مهلكه را مرتكب شوند، و چه بسا مؤمنين در بعضى از خواسته‌هاى زن و فرزند به خاطر محبتى‌