و اما جمله‌( وَ مَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ وَ يَعْمَلْ صالِحاً) ...(وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ ) از آنجا كه در طول اين تفسير مكرر معنا شده، ديگر به معنايش نمى‌پردازيم.

بحث روايتى [ (چند روايت در باره نام‌هاى روز قيامت و يوم التغابن بودن آن و ...]

در صحيح بخارى از ابو هريره از رسول خدا 6 روايت آورده كه فرمود: هيچ بنده‌اى داخل بهشت نمى‌شود مگر آنكه منزلى را كه در دوزخ دارد مى‌بيند منزلى را كه اگر نافرمانى كرده بود بدانجا مى‌رفت، و براى اين مى‌بيند تا شكرش بيشتر شود، و هيچ بنده‌اى داخل آتش نمى‌شود، مگر آنكه آن منزلى كه در بهشت دارد، و اگر خوبى مى‌كرد بدانجا منتقل مى‌شد، مى‌بيند تا حسرتش بيشتر شود[1].

مؤلف: در اين معنا روايات بسيارى از طرق عامه و خاصه وارد شده كه بعضى از آنها در تفسير اوائل سوره مؤمنون گذشت.

و در تفسير برهان از ابن بابويه به سند خود از حفص بن غياث از امام صادق (ع) روايت آورده كه فرمود: منظور از يوم التلاق روزى است كه اهل آسمان و زمين به هم بر مى‌خورند، و منظور از يوم التناد روزى است كه اهل دوزخ اهل بهشت را نداء مى‌كنند كه: (أَفِيضُوا عَلَيْنا مِنَ الْماءِ أَوْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ‌)- كمى از آن آب و يا از آنچه خدا روزيتان كرده به ما افاضه كنيد ، و منظور از يوم التغابن روزى است كه اهل بهشت اهل آتش را مغبون مى‌كنند، و منظور از يوم الحسرة روزى است كه مرگ را مى‌آورند و ذبح مى‌كنند، ديگر كسى دچار مرگ نمى‌شود[2].

مؤلف: و در ذيل آيات اول سوره مورد بحث عده‌اى از روايات وارد شده كه آيات را مربوط به شؤون ولايت دانسته، مانند روايتى كه مى‌گويد: منظور از ايمان و كفر ايمان به ولايت و كفر به آن در روز اخذ ميثاق است‌[3]، و روايتى كه مى‌گويد: مراد از بينات ائمه هدى (ع) هستند[4]، و رواياتى كه مى‌گويد: مراد از نور، امام است‌[5]، و بايد دانست كه همه اين روايات به باطن آيات نظر دارند، و به هيچ وجه جنبه تفسير الفاظ آيه را ندارند.

[1] صحيح بخارى، ج 8، ص 146.

[2] تفسير برهان، ج 4، ص 342، ح 1.

[3] نور الثقلين، ج 5، ص 338.

[4] ( 4 و 5) نور الثقلين، ج 5، ص 341.

[5] ( 4 و 5) نور الثقلين، ج 5، ص 341.