است) به معناى اين است كه وقتى با كسى معامله مى‌كنى از راهى كه او متوجه نشود كلاه سر او بگذارى، (اگر مى‌خرى پول كمترى بدهى، و اگر مى‌فروشى پول بيشترى بگيرى)، آن گاه مى‌گويد: منظور از يوم التغابن كه در قرآن آمده روز قيامت است، چون در آن روز براى همه مردم كشف مى‌شود كه در معامله‌اى كه آيات زير بدان اشاره نموده مغبون شده‌اند، و اينكه آن آيات: (وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ‌)- بعضى از مردمند كه جان خود را در برابر خوشنوديهاى خدا مى‌فروشند ، (إِنَّ اللَّهَ اشْتَرى‌ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ ...)- خدا از مؤمنين جانهايشان را خريدارى كرده ... و (الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ أَيْمانِهِمْ ثَمَناً قَلِيلًا)- آنهايى كه با عهد خدا و سوگندهاشان بهاى اندكى به دست مى‌آورند .

در روز قيامت براى همه اين معامله‌گران كشف مى‌شود كه مغبون شده‌اند، آن كس كه معامله نكرده مى‌فهمد كه از معامله نكردن مغبون شده، و آن كس كه در معامله‌اش بهاى اندك دنيا به دست آورده مى‌فهمد كه از معامله كردنش مغبون شده، پس همه مردم در آن روز مغبون خواهند بود.

[چند وجه درباره وجه تسميه روز قيامت به يوم التغابن ]

و از بعضى از مفسرين وقتى سؤال شده كه يوم التغابن به چه معنا است؟ گفته اند: به اين معنا است كه در آن روز تمام اشياء بر خلاف معيارها و مقادير دنيايى ظهور مى‌كنند[1].

و اينكه در آغاز كلامش گفت تغابن به معناى كلاه‌گذارى است، وقتى درست است كه تغابن در آيه را به اين معنا بگيريم كه كفار معامله سودبخش را رها نموده معامله زيان‌آور را اختيار كردند، و هر چند اين معنا معناى خوبى است، ولى با كلمه تغابن نمى‌سازد، چون اين كلمه از باب مفاعله است، و مغبون كردن هر دو طرف يكديگر را مى‌رساند.

و آن وجه دوم كه از بعضى نقل كرد وجه دقيق‌ترى است، و آيات زير هم آن را تاييد مى‌كند:(فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ)[2]،(لَهُمْ ما يَشاؤُنَ فِيها وَ لَدَيْنا مَزِيدٌ)[3]،(وَ بَدا لَهُمْ مِنَ اللَّهِ ما لَمْ يَكُونُوا يَحْتَسِبُونَ)[4].

[1] مفردات راغب، ماده غبن .

[2] هيچ كس نمى‌تواند بفهمد كه چه قرة العين‌ها برايشان تهيه ديده شده. سوره سجده، آيه 17.

[3] ايشان در بهشت هر چه بخواهند در اختيار دارند و نزد ما نعمتهاى اضافى ديگرى هست( كه به فكر هيچ كس نمى‌رسد). سوره ق، آيه 35.

[4] از ناحيه خدا چيزهايى برايشان پيدا مى‌شود كه به هيچ وجه نمى‌توانستند احتمالش را بدهند.

سوره زمر، آيه 47.