بزرگوار از همان مردم برانگيخت تا بر آنان آيات وحى خدا تلاوت كند و آنها را از لوث جهل و اخلاق زشت پاك سازد و شريعت كتاب سماوى و حكمت الهى بياموزد با آنكه پيش از اين همه در ورطه جهالت و گمراهى بودند (2).

و نيز قوم ديگرى را (كه به روايت از پيغمبر 6 مراد عجمند) چون به عرب (در اسلام) ملحق شوند هدايت فرمايد كه او خداى مقتدر و همه كارش به حكمت و مصلحت است (3).

اين (رسالت و نزول قرآن) فضل و كرامت خداست كه آن لطف را در حق هر كه بخواهد مى‌كند و خدا را (بر خلق) فضل و رحمت نامنتهاست (4).

وصف حال آنان كه تحمل (علم) تورات كرده و خلاف آن عمل نمودند در مثل به حمارى ماند كه بار كتابها بر پشت كشد (و از آن هيچ نفهمد و بهره نبرد) آرى قومى كه مثل حالشان اين است كه آيات خدا را تكذيب كردند بسيار مردم بدى هستند و خدا هرگز (براه سعادت) ستمكاران را رهبرى نخواهد كرد (5).

اى رسول ما جهودان را بگو اى جماعت يهود اگر پنداريد كه شما به حقيقت دوستداران خدائيد نه مردم ديگر پس تمناى مرگ كنيد اگر راست مى‌گوييد (كه علامت دوستان خدا آرزوى مرگ و شوق لقاى به خداست) (6).

و حال آنكه در اثر آن كردار بدى كه به دست خود (براى آخرت خويش) پيش فرستاده‌اند ابدا آرزوى مرگ نمى‌كنند (بلكه از آن ترسان و هراسانند) و خدا از كردار ستمكاران آگاهست (7).

اى رسول ما (به جهودان) بگو عاقبت مرگى كه از آن مى‌گريزيد شما را البته ملاقات خواهد كرد و پس (از مرگ) به سوى خدايى كه داناى پيدا و پنهانست باز مى‌گرديد و او شما را به آنچه (از نيك و بد) كرده‌ايد آگاه مى‌سازد (8).

بيان آيات [اشاره به مطالب سوره جمعه‌]

اين سوره به بيانى كاملا انگيزنده، مسلمين را وادار مى‌كند كه نسبت به نماز جمعه اهتمام بورزند، و آنچه در به پاداشتنش لازم است فراهم سازند، چون نماز جمعه از شعائر بزرگ خدا است كه تعظيم و اهتمام به امر آن، هم دنياى مردم را اصلاح مى‌كند، و هم آخرتشان را، و خداى تعالى بيان اين مطلب را با تسبيح و ثناى بر خود آغاز كرد كه در ميان قومى امى رسولى از خود آنان مبعوث كرد تا آيات او را بر آنان بخواند، و با اعمال صالح و اخلاق پاك تزكيه شان كند، و كتاب و حكمتشان بياموزد و به همين منظور كتاب خدا و معارف دينش را به بهترين وجهى بر آنان و افرادى كه به آنان ملحق مى‌شوند، و نسل‌هاى بعد از آنان تحميل‌