(وَ ما يُدْرِيكَ لَعَلَّ السَّاعَةَ قَرِيبٌ)- از آنجا كه كلمه ميزان اشعارى به حساب و جزا و اشاره‌اى به روز قيامت داشت، از اين رهگذر به مساله انذار منتقل شد، و ايشان را به آينده‌اى كه در انتظارشان است، آينده‌اى كه يا هول‌انگيز و يا نويدبخش است هشدار مى‌دهد.

كلمه يدرى از مصدر ادراء گرفته شده كه به معناى اعلام است، و منظور از كلمه ساعت - به طورى كه گفته شده- آمدن ساعت است، و به همين جهت كلمه قريب كه خبر اين مبتداء است مذكر آمده، و گر نه اگر منظور خود ساعت بود نه آمدن آن، بايد مى‌فرمود: الساعة قريبة پس معناى جمله اين مى‌شود كه: اى رسول گرامى! تو چه مى‌دانى شايد آمدن قيامت نزديك باشد. خطاب در آيه به رسول خدا 6 است، از اين باب كه آن جناب شنواى خطاب است، و گر نه منظور تمامى مردمند چون تمامى مردم شنوا هستند و انذار و تخويف آن شامل همه مى‌شود.

(يَسْتَعْجِلُ بِهَا الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِها وَ الَّذِينَ آمَنُوا مُشْفِقُونَ مِنْها ...) مراد از استعجال كفار به آمدن قيامت، استعجال از باب مسخره است، نه استعجال واقعى، كه به راستى خواسته باشند قيامت زودتر بيايد، و اين نوع استهزاء به قيامت در قرآن كريم مكرر از كفار حكايت شده، از آن جمله اين است كه مى‌گفتند:(مَتى‌ هذَا الْوَعْدُ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ)[1].

كلمه مشفقون جمع اسم فاعل از باب افعال است، و اشفاق به معناى نوعى ترس است. راغب مى‌گويد: اشفاق عنايتى است كه با خوف آميخته باشد، چون مشفق كسى را گويند كه مشفق عليه را دوست مى‌دارد، و مى‌ترسد بلايى به سر او آيد، اين حالت را كه مى‌ترسد محبوبش در معرض آسيبى واقع شود اشفاق گويند، و در قرآن فرموده:(وَ هُمْ مِنَ السَّاعَةِ مُشْفِقُونَ). و اين كلمه هر جا با حرف من متعدى شود، معناى ترس در آن روشن‌تر مى‌شود، و چون با حرف فى متعدى شود، معناى عنايت در آن روشن‌تر مى‌شود، و از هر دو نمونه‌اش در قرآن هست، اولى مانند آيه‌اى كه گذشت، و آيه‌(مُشْفِقُونَ مِنْها). و دومى مانند(إِنَّا كُنَّا قَبْلُ فِي أَهْلِنا مُشْفِقِينَ)[2].

(أَلا إِنَّ الَّذِينَ يُمارُونَ فِي السَّاعَةِ لَفِي ضَلالٍ بَعِيدٍ)- كلمه يمارون مضارع از

[1] سوره يونس، آيه 48.

[2] مفردات راغب، ماده شفق .