كه غير از شما ديگر هيچ بشرى نيافريده. به خدا سوگند هزار هزار عالم، و هزار هزار آدم آفريده كه تو فعلا در آخرين آن عوالم هستى، و در دودمان آخرين آن آدمها قرار دارى‌[1].

مؤلف: و در كتاب خصال، قسمت اول اين حديث را به سند خود از محمد بن مسلم از آن جناب نقل كرده‌[2]. و چه بسا مراد از اينكه فرمود تاويل اين آيه چنين است اين باشد كه اين مطلب نيز بر آيه منطبق است، نه اينكه آيه تنها مى‌خواهد اين را بگويد.

و از جوامع الجامع از رسول خدا 6 روايت كرده كه فرمود:

نويسنده حسنات در طرف راست آدمى، و نويسنده سيئات در طرف چپ آدمى قرار دارند و دست راستى بر دست چپى فرماندهى دارد، و دست چپى به فرمان او كار مى‌كند. بنا بر اين، اگر انسان عمل نيكى انجام دهد، دست راستى ده برابرش را مى‌نويسد، و اگر عمل زشتى مرتكب شود به دست چپى مى‌گويد: هفت ساعت مهلتش بده، شايد تسبيحى گويد و استغفارى كند، (اگر نكرد آن وقت گناهش را بنويس)[3].

و در معناى اين حديث روايات ديگرى هست، و به جاى هفت ساعت، شش ساعت هم روايت شده.

مؤلف: و در نهج البلاغه در معناى آيه‌(وَ جاءَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهِيدٌ) فرموده: سائقى كه او را به سوى محشر مى‌برد، و شاهدى كه عليه او به آنچه كرده است شهادت مى‌دهد[4].

[روايتى دال بر اينكه خطاب‌(أَلْقِيا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ عَنِيدٍ) به پيامبر و على (عليهما الصلاة و السلام) مى‌شود]

و در مجمع البيان است كه ابو القاسم حسكانى به سند خود از اعمش روايت كرده كه گفت: ابو المتوكل تاجر[5]، از ابى سعيد خدرى روايت كرده كه گفت: رسول خدا 6 فرمود: چون روز قيامت شود، خداى تعالى به من و به على فرمان مى‌دهد: هر كس شما را به خشم آورده در آتش افكنيد، و هر كس (خوشنودتان كرده) دوستتان داشته داخل بهشت سازيد، اين است معنا (و يا تاويل) آيه‌(أَلْقِيا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ عَنِيدٍ)[6].

مؤلف: اين حديث را شيخ الطائفه شيخ طوسى (عليه الرحمة) نيز در امالى خود به‌

[1] نور الثقلين، ج 5، ص 108 به نقل از توحيد صدوق.

[2] خصال، ج 2، باب السبعة، ح 45.

[3] نور الثقلين، ج 5، ص 111 به نقل از جوامع الجامع.

[4] نهج البلاغه، خطبه 85.

[5] در مجمع البيان ابو المتوكل الناجى مى‌باشد.

[6] مجمع البيان، ج 9، ص 147.