[اقوال مختلف در باره جواب قسم‌(وَ الْقُرْآنِ الْمَجِيدِ) 505]

جمله‌(وَ الْقُرْآنِ الْمَجِيدِ) سوگندى است كه پاسخش حذف شده، چون جمله بعدى مى‌فهماند كه پاسخ چيست، و تقدير كلام و القرآن المجيد ان البعث حق و يا و القرآن المجيد انك لمن المنذرين و يا و القرآن المجيد ان الانذار حق مى‌باشد، يعنى به قرآن مجيد سوگند كه قيامت حق است و يا تو از انذاركنندگانى و يا انذار حق است .

بعضى از مفسرين‌[1] گفته‌اند: جواب قسم ذكر شده و آن جمله‌(بَلْ عَجِبُوا ...) است. و بعضى‌[2] ديگر گفته‌اند: جمله‌(قَدْ عَلِمْنا ما تَنْقُصُ ...) است. و بعضى‌[3] گفته‌اند(ما يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ ...)، و بعضى‌[4] گفته‌اند(إِنَّ فِي ذلِكَ لَذِكْرى‌ ...) و بعضى‌[5] گفته‌اند(ما يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَيَّ ...) است. ولى همه اينها سخنانى بيهوده است كه نبايد دنبال شود.

(بَلْ عَجِبُوا أَنْ جاءَهُمْ مُنْذِرٌ مِنْهُمْ فَقالَ الْكافِرُونَ هذا شَيْ‌ءٌ عَجِيبٌ) اين آيه اعراض از مضمون جواب قسمى است كه گفتيم حذف شده. پس گويا فرموده: به قرآن مجيد سوگند كه ما تو را به عنوان نذير فرستاديم، ليكن به تو ايمان نياورده تعجب كردند كه يك نفر از خود آنان به عنوان بيم‌رسان به سويشان گسيل شود. و يا فرموده: به قرآن مجيد سوگند كه آن بعثى كه از آن انذارشان كردى حق است، اما به آن ايمان نياورده بلكه تعجب كردند و از آن به شگفت در آمده بعيدش دانستند.

و ضمير منهم در جمله‌(بَلْ عَجِبُوا أَنْ جاءَهُمْ مُنْذِرٌ مِنْهُمْ) به كفار برمى‌گردد، اما نه از اين جهت كه كافرند (تا خداى نخواسته چنين معنا دهد كه شخص منذر هم از همان قماش ايشان است) بلكه از اين جهت كه انسانند، آن وقت معنايش منذرى از جنس خود آنان و از نوع بشر خواهد بود. و اين كه گفتيم كفار بدان جهت كه انسانند از اين جهت است كه به طور كلى مذهب وثنيت و بت‌پرستى منكر اين هستند كه انسان بتواند پيامبر شود، كه ما در اين كتاب مكرر در اين باره سخن گفته‌ايم. ممكن هم هست ضمير به كفار بر گردد، از اين جهت كه عربند، آن وقت معنا چنين مى‌شود: بلكه تعجب كردند از اينكه بيم رسانى از قوم خودشان و به زبان خودشان به سويشان بيايد و حق را برايشان به زبانى وافى‌تر بيان كند. و بنا به احتمال دوم آيه شريفه در سرزنش عرب بليغ‌تر مى‌شود.

(فَقالَ الْكافِرُونَ هذا شَيْ‌ءٌ عَجِيبٌ)- در اين جمله منكرين نبوت را به وصف كافرون توصيف كرده- با اينكه مى‌توانست بفرمايد و قال المشركون و يا عبارتى ديگر مثل آن- و اين بدان منظور بوده كه دلالت كند بر اينكه مشركين مى‌خواسته‌اند با اين تعجب‌

[1] ( 1 و 2 و 3 و 4 و 5) روح المعانى، ج 26، ص 172.

[2] ( 1 و 2 و 3 و 4 و 5) روح المعانى، ج 26، ص 172.

[3] ( 1 و 2 و 3 و 4 و 5) روح المعانى، ج 26، ص 172.

[4] ( 1 و 2 و 3 و 4 و 5) روح المعانى، ج 26، ص 172.

[5] ( 1 و 2 و 3 و 4 و 5) روح المعانى، ج 26، ص 172.