خدايند، نه از صفات ذات او.

و كلمه رضا- به طورى كه گفته‌اند[1]- هم به خودى خود متعدى مى‌شود و مفعول مى‌گيرد، و هم با حرف عن . چيزى كه هست اگر به خودى خود متعدى نشود ممكن است مفعولش، هم ذات باشد مثل اينكه بگويى رضيت زيدا- از زيد خوشنودم ، و هم ممكن است معنا باشد مثل اينكه بگويى رضيت امارة زيد- من از امارت و رهبرى زيد خوشنودم همان طور كه خداوند فرموده:(وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِيناً)[2]. و اگر با حرف عن متعدى شود مفعولش تنها ذات خواهد بود همان طور كه خداوند فرموده:(رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ)[3]. و اگر با حرف باء متعدى شود مفعولش تنها معنا خواهد بود مثل اين قول خداوند:

(أَ رَضِيتُمْ بِالْحَياةِ الدُّنْيا مِنَ الْآخِرَةِ)[4].

و چون همان طور كه گفتيم رضايت خدا صفت فعل او و به معناى ثواب و جزاء است، و جزاء همواره در مقابل عمل قرار مى‌گيرد نه در مقابل ذات در نتيجه هر جا ديديم كه رضايت خدا به ذاتى نسبت داده شده، و با حرف عن متعدى گشته، همانطور كه در آيه‌(لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ) اين طور استعمال شده، بايد بگوييم نوعى عنايت باعث شده كه كلمه رضا با حرف عن متعدى شود و آن عنايت اين است كه بيعت گرفتن را كه متعلق رضا است ظرف گرفته براى رضا، و ديگر چاره‌اى جز اين نبوده كه رضا متعلق به خود مؤمنين شود.

پس جمله‌(لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ) از ثواب و پاداشى خبر مى‌دهد كه خداى تعالى در مقابل بيعتشان در زير درخت به ايشان ارزانى داشته.

و بيعت حديبيه در زير درختى به نام سمرة واقع شد، و همه مؤمنينى كه با آن جناب بودند بيعت كردند. از اينجا معلوم مى‌شود كه ظرف‌(إِذْ يُبايِعُونَكَ) متعلق است به رضايت در جمله‌(لَقَدْ رَضِيَ) و لام در اين جمله لام سوگند است.

[توضيحى راجع به تفريع جمله:(فَعَلِمَ ما فِي قُلُوبِهِمْ) بر قلبش:(لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ ...)]

(فَعَلِمَ ما فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَ أَثابَهُمْ فَتْحاً قَرِيباً وَ مَغانِمَ كَثِيرَةً يَأْخُذُونَها وَ كانَ اللَّهُ عَزِيزاً حَكِيماً) اين آيه به دليل اينكه در آغازش فاء تفريع آمده نتيجه‌گيرى از جمله‌

[1] روح المعانى، ج 26، ص 107.

[2] سوره مائده، آيه 3.

[3] سوره بينه، آيه 8.

[4] سوره توبه، آيه 38.