شد. پس رسول خدا 6 كسى به نزد همان جمعيت فرستاد كه مگر پيش آمدى كرده؟ گفتند: بله، و اللَّه، يا رسول اللَّه. بعضى از ما سخنى درشت گفتند: و ما ناراحت شديم. پس رسول خدا 6 آيه را كه نازل شده بود بر آنان تلاوت كرد، و ايشان سخت بگريستند، به دنبال اين جريان بود كه آيه‌(وَ هُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ يَعْفُوا عَنِ السَّيِّئاتِ وَ يَعْلَمُ ما تَفْعَلُونَ) نازل شد[1].

[روايتى در ذيل جمله:(وَ ما أَدْرِي ما يُفْعَلُ بِي وَ لا بِكُمْ) و اشكالات آن‌]

و در الدر المنثور است كه ابو داوود در- كتاب ناسخ- از طريقه عكرمه از ابن عباس روايت كرده كه در ذيل آيه‌(وَ ما أَدْرِي ما يُفْعَلُ بِي وَ لا بِكُمْ) گفته: ناسخ اين آيه در سوره فتح است‌[2]. ابن عباس سپس مى‌گويد: پس رسول خدا 6 بين مردم آمد، و ايشان را بشارت داد به اينكه گناهان گذشته و آينده‌اش بخشوده شده. پس مردى از مؤمنين گفت: اى پيامبر خدا، گوارايت باد، اينك فهميدم كه با تو چه معامله‌اى مى‌كنند، ليكن نمى‌دانم با ما چه معامله مى‌كنند؟ دنبال اين پرسش آيه سوره احزاب نازل شد كه مى‌فرمايد(وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ بِأَنَّ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ فَضْلًا كَبِيراً) و نيز مى‌فرمايد:(لِيُدْخِلَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها وَ يُكَفِّرَ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ وَ كانَ ذلِكَ عِنْدَ اللَّهِ فَوْزاً عَظِيماً) كه در اين دو آيه براى آنان روشن كرد كه خدا با ايشان چه معامله‌اى مى‌كند[3].

مؤلف: اين روايت خالى از اشكال نيست، براى اينكه اولا در تفسير آيه شريفه‌(وَ ما أَدْرِي ما يُفْعَلُ بِي وَ لا بِكُمْ) گفتيم كه اين آيه هيچ ارتباطى با علم غيبى كه از طريق وحى باشد ندارد، و نمى‌خواهد بگويد: من علم غيبى نسبت به آمرزش خود ندارم تا روايت بگويد:

آيه سوره فتح ناسخ اين آيه است.

و ثانيا از ظاهر روايت برمى‌آيد گناهى كه آيه سوره فتح تصريح به آمرزش آن دارد، گناه به معناى مخالفت امر و نهى مولوى است، در حالى كه در تفسير سوره فتح خواهد آمد كه منظور از گناه در آن آيه چيز ديگرى است.

و ثالثا آياتى كه دلالت دارد بر اينكه مؤمنين داخل بهشت مى‌شوند بسيار زياد است، هم در سوره‌هاى مكى، و هم در سوره‌هاى مدنى، و آيه دلالتى اضافه بر دلالت ساير آيات اين باب ندارد، پس وجهى ندارد كه در روايت بگويد: اين آيه دلالت مى‌كند بر اينكه مؤمنين‌

[1] عيون اخبار الرضا، ج 1، ص 184.

[2] منظور ابن عباس از آيه سوره فتح اين آيه است: لِيَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَ ما تَأَخَّرَ سوره فتح، آيه 2.

[3] الدر المنثور، ج 6، ص 38.