نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 18 صفحه : 210
و اما بنا
بر قول دوم كه منظور از دخان يكى از علامتهاى نزديك قيامت بود معنايى
كه از آيه نزديكتر به ذهن باشد اين است كه: شما به سوى عذاب روز قيامت
برمىگرديد.
(يَوْمَ نَبْطِشُ الْبَطْشَةَ الْكُبْرى إِنَّا مُنْتَقِمُونَ)
كلمه بطش به طورى كه راغب[1]
گفته- به معناى چيزى را با صولت گرفتن است.
و
منظور از روزى كه خدا كفار به بطشى بزرگ بطش مىكند بنا بر تفسير اول
آيه(يَوْمَ تَأْتِي السَّماءُ بِدُخانٍ مُبِينٍ)
روز جنگ بدر است، كه خدا كفار را هلاك كرد. و بنا بر تفسير دوم، روز قيامت است. و
چه بسا توصيف بطشه با كلمه كبرى مؤيد همين تفسير دوم
باشد، چون اين توصيف، بطشه را بطشهاى معرفى مىكند كه بزرگتر از آن تصور نمىشود،
و چنين بطشهاى همان بطشه روز قيامت است كه عذابش از هر عذابى سختتر است، هم چنان
كه قرآن كريم فرموده:(فَيُعَذِّبُهُ اللَّهُ الْعَذابَ
الْأَكْبَرَ)[2]
كما اينكه پاداش قيامت هم بزرگترين پاداش است، و در آن باره مىفرمايد:(وَ لَأَجْرُ الْآخِرَةِ أَكْبَرُ)[3].
[بيان
آيات مربوط به امتحان و ابتلاى قوم فرعون و بعثت موسى (ع) به سوى آنان]
(وَ لَقَدْ فَتَنَّا قَبْلَهُمْ قَوْمَ فِرْعَوْنَ وَ جاءَهُمْ رَسُولٌ
كَرِيمٌ) كلمه فتنا ماضى از مصدر فتنه است. و
فتنه به معناى امتحان و ابتلاء است تا به وسيله آن حقيقت آن چيزى كه مورد
امتحان واقع شده روشن گردد. و رسول كريم موسى (ع) است
كريم كسى را گويند كه متصف به خصال حميده باشد. راغب مىگويد: لفظ كريم چون
صفت خداى عز و جل قرار گيرد نامى از احسان و انعامهاى روشن او مىشود، هم چنان كه
در آيه(فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ كَرِيمٌ)
واقع شده. و چون صفت انسانى قرار گيرد اسم مىشود براى اخلاق و افعال پسنديده كه
به وسيله عمل ظاهرى جلوه مىكند. البته كسى را كريم نمىگويند مگر وقتى كه عملى
حاكى از كرامت نفسش از او سر بزند. و نيز گفته: هر چيزى كه در نوع خودش شرافتى
داشته باشد آن را هم كريم مىگويند و از اين بابت است كه خداى سبحان مىفرمايد:(كَمْ أَنْبَتْنا فِيها مِنْ كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ)، و نيز
مىفرمايد:(وَ زُرُوعٍ وَ مَقامٍ كَرِيمٍ)،(إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ)،(وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا كَرِيماً)[4].
(أَنْ أَدُّوا إِلَيَّ عِبادَ اللَّهِ إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ)
اين آيه تفسيرى است براى آمدن رسول در جمله(وَ
جاءَهُمْ رَسُولٌ كَرِيمٌ) چون معناى