نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 18 صفحه : 107
بيان نموده،
و در اين فصل وحى و سخن گفتن خدا با بندگانش را به سه قسمت تقسيم مىكند: يا به وسيله
وحى، يا از پس پرده و حجاب، و يا به وسيله ارسال رسول كه به اذن خود هر چه بخواهد
به آن رسول وحى مىكند. آن گاه مىفرمايد: پيامهاى خود را به اين طريق بر رسول خدا
6 وحى مىكند، و آنچه از ناحيه خداى تعالى به آن جناب وحى شده قبل از وحى در نفس
آن جناب سابقه نداشته، يعنى آن جناب به هيچ يك از معارفى كه به وى وحى شده قبلا
آگاهى نداشت و اين وحى است كه نورى است الهى، و خداى تعالى هر يك از بندگان خود را
بخواهد به اين هدايت اختصاص مىدهد، و او را مورد وحى خود قرار مىدهد، و به
دنبالش هر يك از بندگان را بخواهد به وسيله پيامبرش و به اذن خود هدايت مىفرمايد.
[اقسام
سه گانه وحى در آيه شريفه: (وَ ما كانَ لِبَشَرٍ أَنْ
يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْياً أَوْ مِنْ وَراءِ حِجابٍ أَوْ ...) ]
(وَ ما كانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْياً أَوْ مِنْ وَراءِ حِجابٍ
أَوْ يُرْسِلَ رَسُولًا فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ ما يَشاءُ ...) در
سابق در جلد دوم اين كتاب پيرامون معناى سخن گفتن خدا بحث كرديم، و در آنجا گفتيم
كه اطلاق لفظ كلام خدا بر قرآن كريم كه فعل خاصى از خدا است، اطلاق حقيقى يا مجازى
است، و اين اطلاق به هر جور كه باشد در قرآن كريم آمده، از آن جمله فرموده:(يا مُوسى إِنِّي اصْطَفَيْتُكَ عَلَى النَّاسِ بِرِسالاتِي وَ بِكَلامِي)[1] و
نيز فرموده:(وَ كَلَّمَ اللَّهُ مُوسى تَكْلِيماً)[2] و
وحيى هم كه انبياء (ع) از خداى تعالى مىگيرند، از مصاديق كلام است.
و
بنا بر اين، ديگر جهت ندارد كه استثناء الا وحيا را استثنايى منقطع
بگيريم، چون وحى و دو قسم بعد از آن يعنى تكلم از وراء حجاب و ارسال رسول، هر سه
از مصاديق تكلم خداست- البته مصداق اعم از حقيقى و مجازى- پس هر سه نوع تكلمى كه
در اين آيه ذكر شده، يعنى وحى و تكلم از وراء حجاب و ارسال رسول، نوعى از تكلم با
بشر است.
و
بنا بر اين كلمه وحيا با در نظر داشتن اينكه به گفته راغب به معناى
اشاره سريع است، مفعول مطلق نوعى است. و همچنين آن دو قسم ديگر در معناى مصدر نوعى
است و معناى آيه اين است كه: هيچ بشرى در اين مقام قرار نمىگيرد كه خدا با او
تكلم كند به نوعى از انواع تكلم مگر به يكى از اين سه نوع، اول اينكه به نوعى به
او وحى كند، دوم اينكه از وراء
[1] اى موسى من تو را به رسالات خود و به كلام خود برگزيدم. سوره
اعراف، آيه 144.
[2] و خدا با موسى تكلمى مخصوص كرد. سوره نساء، آيه 164.
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 18 صفحه : 107