اين معنا دارد كه رزق مزبور حق مردم با ايمان و صالح است، هر چند كه اين استحقاق را هم خدا به آنها داده، نه اينكه از پيش خود به دست آورده باشند، هم چنان كه فرمود:(إِنَّ هذا كانَ لَكُمْ جَزاءً وَ كانَ سَعْيُكُمْ مَشْكُوراً)[1] و معلوم است رزقى كه به عنوان مزد به كسى مى‌دهند، ديگر منت برنمى‌دارد.

(قُلْ أَ إِنَّكُمْ لَتَكْفُرُونَ بِالَّذِي خَلَقَ الْأَرْضَ فِي يَوْمَيْنِ وَ تَجْعَلُونَ لَهُ أَنْداداً ...) در اين آيه شريفه براى بار دوم به رسول خود دستور مى‌دهد كه از مشركين نسبت به كفر و شركشان به خدا پرسش نمايد كه با اينكه آيات و دلايل وحدانيت خدا در خلقت آسمانها و زمين و تدبير امر آن دو روشن است، چرا شرك مى‌ورزند؟ و اين دستور را بعد از پاسخى فرموده كه از گفتار مشركين كه گفتند:(قُلُوبُنا فِي أَكِنَّةٍ) داده بود.

و استفهام در اين آيه استفهام تعجبى است، و به همين مناسبت مطلب مورد استفهام را با حرف ان و حرف لام تاكيد كرد، گويا شخص استفهام كننده به هيچ وجه باور نمى‌كند كه مردمى به خدا كفر بورزند و قائل به شركايى براى خدا شوند، با اينكه برهان و حجت بر وحدانيت او اين قدر روشن است.

(وَ تَجْعَلُونَ لَهُ أَنْداداً)- اين جمله تفسير جمله‌(لَتَكْفُرُونَ بِالَّذِي خَلَقَ الْأَرْضَ ...) است. و كلمه انداد جمع ند است كه معناى مثل را مى‌دهد، و مراد از جعل انداد شريك گرفتن براى خداست، شركايى كه در ربوبيت و الوهيت مثل او باشند.

و اگر در جمله (ذلِكَ رَبُّ الْعالَمِينَ‌) با كلمه ذلك كه مخصوص براى اشاره به دور است، به خداى تعالى اشاره كرد، براى دور بودن ساحت مقدس او و نزاهتش از داشتن مثل و از نظاير اين اوهام است. پس او رب العالمين است، كه تدبير امر تمامى مخلوقات به دست اوست و با اين حال ديگر هيچ مجوزى براى اين توهم نيست كه غير او ربى ديگر و معبودى ديگر باشد.

[مقصود از خلقت زمين در دو روز، خلقت آن در دو قطعه از زمان و در دو مرحله است‌]

و مراد از كلمه يوم در جمله‌(خَلَقَ الْأَرْضَ فِي يَوْمَيْنِ) پاره‌اى از زمان است، نه دو روز از روزهاى معمولى و معهود ذهن ما، چون روز از نظر ما ساكنان زمين عبارت است از مقدار حركت كره زمين به دور خودش، كه يك دور آن را يك روز (و يا به عبارتى: يك شبانه روز) مى‌ناميم، و احتمال اينكه مراد از دو روز در آيه چنين روزى باشد احتمالى است‌

[1] اين پاداش كه مى‌بينيد از پيش جزاى شما بود و كوشش شما قابل تقدير بود. سوره دهر، آيه 22.