نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 17 صفحه : 341
كه در اوايل
سوره بقره گذشت حكايت مىكند.
و
گويا مىخواهد بفرمايد: من هيچ اطلاعى از مخاصمه ملائكه نداشتم، تا آنكه خداى
تعالى آن را در كتابش به من وحى كرد، پس من همانا منذرى هستم كه تابع وحى خداى
تعالى مىباشم.
(إِنْ يُوحى إِلَيَّ إِلَّا أَنَّما أَنَا نَذِيرٌ مُبِينٌ)
اين آيه تاكيد جمله(إِنَّما أَنَا مُنْذِرٌ)
است، و به منزله تعليلى است براى جمله(ما كانَ لِي مِنْ
عِلْمٍ بِالْمَلَإِ الْأَعْلى) و معنايش اين است كه: من هرگز علمى
نداشتم و نمىتوانستم داشته باشم، چون علم من از جانب خودم نيست، بلكه هر چه هست
به وسيله وحى است، و چيزى به من وحى نمىشود، مگر آنچه كه مربوط به انذار باشد.
[توضيح
در باره ارتباط آيه:(إِذْ قالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ
إِنِّي خالِقٌ بَشَراً مِنْ طِينٍ) با قبل]
(إِذْ قالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي خالِقٌ بَشَراً مِنْ طِينٍ)
آنچه از سياق برمىآيد اين است كه: آيه مورد بحث و ما بعد آن تتمه كلام رسول خدا
6 كه مىفرمود:(إِنَّما أَنَا مُنْذِرٌ ...) نمىباشد.
و شاهد بر آن كلمه ربك- پروردگارت مىباشد، ناگزير بايد گفت: اين دو
آيه كلام خداى تعالى است كه به زمان مخاصمه ملائكه اشاره مىكند. و ظرف
اذ متعلق به همان چيزى است كه ظرف در جمله اذ يختصمون متعلق به
آن بود، و يا متعلق به محذوف است، و تقدير آن اذكر اذ قال ربك للملئكة
... مىباشد، چون جمله(إِنِّي جاعِلٌ فِي
الْأَرْضِ خَلِيفَةً) كه خطاب خدا به ملائكه است، و جمله(إِنِّي خالِقٌ بَشَراً مِنْ طِينٍ) كه آن نيز خطاب خدا به
ملائكه است، دو جمله متقارن هستند كه در يك زمان و يك ظرف واقع شدهاند.
بنا
بر اين برگشت معناى(إِذْ قالَ رَبُّكَ ...)،
نظير اين مىشود كه بگوييم: ياد بياوريد آن وقتى كه پروردگارت چنين و چنان گفت و
آن همان وقتى بود كه ملائكه مخاصمه مىكردند.
بعضى
از مفسرين[1] جمله(إِذْ قالَ رَبُّكَ ...) را تفسير جمله(إِذْ يَخْتَصِمُونَ) دانسته، و بعد از آنكه منظور از
اختصام را تقاول و سؤال و جواب گرفتهاند، آن را عبارت دانستهاند از مجموع كلام
خدا به ايشان در جمله(إِنِّي جاعِلٌ فِي الْأَرْضِ
خَلِيفَةً) و كلام ملائكه، در جمله(أَ تَجْعَلُ
...) و باز كلام خدا به آدم و كلام آدم به ملائكه، و كلام خدا به ايشان،
در جمله(إِنِّي خالِقٌ بَشَراً) و كلام
ابليس با خداى تعالى.