نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 16 صفحه : 435
برخوردند
فرار نكنند، شاهد اينكه مراد از عهد اين است، محاذاتى است كه آيه مورد بحث با آيه
سابق دارد، كه در باره منافقين و بيماردلان سست ايمان مىفرمود: (وَ لَقَدْ كانُوا عاهَدُوا اللَّهَ مِنْ
قَبْلُ لا يُوَلُّونَ الْأَدْبارَ)-
قبلا با خدا عهد كرده بودند كه پشت به دشمن نكنند هم چنان كه همين محاذات
بين آيه سابق و آيهاى كه قبلا فرموده بود كه: منافقين در چنين مخاطرى به شك
افتادند، و تسليم امر خدا نشدند، نيز برقرار است.
(فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى نَحْبَهُ)- يعنى بعضى از مؤمنين در جنگ اجلشان
به سر رسيد، يا مردند، و يا در راه خدا كشته شدند، و بعضى منتظر رسيدن اجل خود
هستند، و از قول خود و عهدى كه بسته بودند هيچ چيز را تبديل نكردند.
لام
در اول آيه، لام غايت است، چون مضمون آيه غايت و نتيجه براى همه نامبردگان در آيات
قبل است، چه منافقين و چه مؤمنين.
(لِيَجْزِيَ اللَّهُ الصَّادِقِينَ بِصِدْقِهِمْ)- مراد از
صادقين مؤمنيناند، كه قبلا هم سخن از صدق ايشان بود، و حرف باء در
جمله بصدقهم باى سببيت است، و آيه چنين معنا مىدهد، كه نتيجه عمل
منافقين و مؤمنين اين شد كه خداى تعالى مؤمنينى را كه به عهد خود وفا كردند، به
سبب وفايشان پاداش دهد.
(وَ يُعَذِّبَ الْمُنافِقِينَ إِنْ شاءَ أَوْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ)-
يعنى و منافقين را اگر خواست عذاب كند، كه معلوم است اين در صورتى است كه توبه
نكنند، و يا اگر توبه كردند نظر رحمت خود را به ايشان برگرداند، كه خدا آمرزنده و
رحيم است.
[اشاره
به اينكه بسا مىشود گناه مقدمه سعادت و آمرزش مىشود]
در
اين آيه از جهت اينكه غايت رفتار منافقين و مؤمنين را بيان مىكند، نكته لطيفى
هست، و آن اين است كه چه بسا ممكن است گناهان، مقدمه سعادت و آمرزش شوند، البته نه
از آن جهت كه گناهند، بلكه از اين جهت كه نفس آدمى را از ظلمت و شقاوت به جايى
مىكشانند، كه مايه وحشت نفس شده، و در نتيجه نفس سرانجام شوم گناه را لمس نموده،
متنبه مىشود و به سوى پروردگار خود برمىگردد، و با برگشتنش همه گناهان از او دور
مىشود، و معلوم است كه در چنين وقتى خدا هم به سوى او برمىگردد، و او را
مىآمرزد.
(وَ رَدَّ اللَّهُ الَّذِينَ كَفَرُوا بِغَيْظِهِمْ لَمْ يَنالُوا خَيْراً وَ كَفَى
اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ الْقِتالَ وَ كانَ اللَّهُ قَوِيًّا عَزِيزاً)
كلمه غيظ به معناى اندوه و خشم است، و مراد از خير آن
آرزوهايى است كه
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 16 صفحه : 435