بيان آيات [اجمال مطالبى كه سوره مباركه سجده متضمن است‌]

غرض اين سوره بيان مبدأ و معاد، و اقامه برهان بر اين مساله است، و نيز دفع شبهه‌هايى كه در باره اين دو مساله در دلها خلجان مى‌كند، و در ضمن به مساله نبوت و كتاب نيز اشاره مى‌نمايد، و امتيازى كه دو گروه مؤمنين حقيقى به آيات خدا، و فاسقان خارج از زى عبوديت، از يكديگر دارند بيان مى‌كند، و نيز به دسته اول وعده ثوابى مى‌دهد كه از تصور هر متصور بيرون است، و به دسته دوم وعيدى مى‌دهد، و به انتقام شديدى تهديد مى‌كند كه عبارت است از عذاب اليم و ابدى در قيامت، و عذابى كوچك‌تر از آن كه در دنيا به زودى خواهند چشيد، و در آخر، سوره را با تاكيد آن وعيد، و دستور به رسول خدا 6 كه تو نيز منتظر باش آن چنان كه آنان منتظرند، ختم مى‌كند.

اين فهرست و اجمال مطالبى است كه در اين سوره آمده، و اين سوره در مكه نازل شده، مگر سه آيه آن كه بعضى‌[1] گفته‌اند در مدينه نازل شده است، و آن عبارت است از آيه‌(أَ فَمَنْ كانَ مُؤْمِناً كَمَنْ كانَ فاسِقاً) تا تمامى سه آيه.

آنچه در اين فصل از آيات سوره مورد بحث آورده‌ايم، فصل اول از آن فهرست را يعنى مساله مبدأ و معاد را متضمن است.

(الم تَنْزِيلُ الْكِتابِ لا رَيْبَ فِيهِ مِنْ رَبِّ الْعالَمِينَ) اين آيه در تقدير هذا تنزيل الكتاب بوده، يعنى اين تنزيل كتاب است، و كلمه تنزيل مصدر به معناى اسم مفعول است، و اگر مصدر را اضافه به كتاب كرده، از باب اضافه صفت به موصوف است، و معنايش اين است كه اين همان كتاب نازل شده است، كه شكى در آن نيست.

در جمله‌(مِنْ رَبِّ الْعالَمِينَ) براعت استهلال به كار رفته، و براعت استهلال اين است كه در ابتداى كتاب يا نامه سخنى گفته شود كه به خواننده بفهماند در كتاب يا نامه چه چيزهايى آمده است.

در جمله مورد بحث نيز اين نكته بكار رفته، و به خواننده مى‌فهماند كه در اين سوره از وحدانيت خدا و معادى كه وثنيت بت‌پرست منكر آن است گفتگو شده، چون همانطور كه‌

[1] روح المعانى، ج 21، ص 115.