مؤلف: اين روايت را در تهذيب هم از ابراهيم بن عمر، از آن جناب‌[1]، و نيز در تفسير قمى از حفص بن غياث، از آن جناب‌[2] و در مجمع البيان بدون ذكر سند از امام باقر (ع) آورده‌اند[3].

و در مجمع البيان در ذيل آيه‌(فَأُولئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ) گفته امير المؤمنين (ع) فرموده: خداى تعالى نماز را واجب كرد تا خلق از تكبر منزه شوند، و زكات را واجب كرد تا سبب زيادى رزقشان گردد، و روزه را واجب كرد تا خلقشان را بيازمايد و خالص كند، و صله رحم را واجب كرد تا جمعيت زياد شود[4].

و در كتاب فقيه خطبه‌اى از فاطمه زهراء (ع) نقل كرده كه در آن فرمود:

خداوند ايمان را واجب كرد تا دلها از شرك پاك گردد، و نماز را واجب كرد، تا مردم را از مرض تكبر پاك كند، و زكات را واجب كرد تا رزقشان زياد شود[5].

گفتارى در معناى فطرى بودن دين در چند فصل‌

[1- توضيح در مورد هدايت عامه موجودات و اينكه تمامى موجودات در مسير تكاملى خود مراحلى را طى مى‌كنند و در همه مراحل رو به سوى غايت تكوينى خود دارند]

1- اگر انواع موجودات، از جاندار و بى جان، شعور دار و بى شعور را مورد تامل قرار دهيم كه به تدريج و يكى پس از ديگرى موجود مى‌شوند، و تكامل مى‌كنند، يعنى از خاك خشك و بى جان به سوى حيات حركت نموده، و به صورت انواع نباتات در مى‌آيند، و از نبات به سوى حيات داراى شعور حركت نموده، به صورت انواع حيوانات در مى‌آيند، و از آن مرحله نيز گذشته و به صورت موجودى عاقل در مى‌آيد، خواهيم ديد كه هر نوعى از آنها در وجود خود سيرى تكوينى، و معين دارد و داراى مراحل مختلفى است، بعضى از مراحل قبل از بعض مراحل ديگر، و بعضى بعد از بعضى ديگر است، بطورى كه نوع به هر يك از آن مراحل مى‌رسد بعد از آن كه از مرحله قبلى گذشته باشد، و به مرحله بعدى هم نرسيده باشد، و اين نوع هم چنان با طى منازل استكمال مى‌كند تا به آخرين مرحله كه نهايت درجه كمال اوست برسد.

از سوى ديگر اين مراتبى كه در طى حركت نوع مشاهده مى‌كنيم، هر يك از آنها

[1] التهذيب، ج 5، ص 15.

[2] تفسير قمى، ج 2، ص 159( ط قم).

[3] ( 3 و 4) مجمع البيان، ج 8، ص 306.

[4] ( 3 و 4) مجمع البيان، ج 8، ص 306.

[5] فقيه، ج 3، ص 467.