قرابت رسول خدا است، هم چنان كه در آيه خمس هم مراد همين است. همه اينها در صورتى است كه آيه شريفه در مدينه نازل شده باشد، و اما در فرضى كه مانند ساير آيات اين سوره در مكه نازل شده باشد آن وقت مقصود از حق مطلق احسان خواهد بود، نه خمس.

و به خاطر اينكه آيه از نظر معنا عموميت دارد، و مخصوص به رسول خدا 6 نيست، لذا در بيان آثار نيك خمس، و يا صدقه به طور عموم فرمود: (ذلِكَ خَيْرٌ)- اين بهتر است براى كسانى كه رضاى خدا را مى‌جويند، و آنان رستگارانند .

[مراد از ربا و زكات در آيه:(وَ ما آتَيْتُمْ مِنْ رِباً لِيَرْبُوَا ...)]

(وَ ما آتَيْتُمْ مِنْ رِباً لِيَرْبُوَا فِي أَمْوالِ النَّاسِ فَلا يَرْبُوا عِنْدَ اللَّهِ وَ ما آتَيْتُمْ مِنْ زَكاةٍ تُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ) كلمه ربا ، به معناى نمو مال، و زياد شدن آن است، و جمله ليربوا ... اشاره به علت اين نامگذارى مى‌كند، كه چرا ربا را ربا خواندند بنا بر اين مراد اين است كه: مالى كه شما به مردم داده‌ايد تا اموالشان زياد شود، نه براى اينكه خدا راضى شود- اين قيد را از ذكر اراده وجه خدا در عبارت مقابل آن مى‌فهميم- آن مال نزد خدا زياد نمى‌شود، و نمو نمى‌كند، و ثوابى از آن عايدتان نمى‌شود، براى اينكه قصد قربت نداشته‌ايد.

(وَ ما آتَيْتُمْ مِنْ زَكاةٍ تُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ)- مراد از زكات مطلق صدقه است، و معنايش اين است كه: آن مالى كه براى رضاى خدا داديد، و اسراف هم نكرديد، چند برابرش عايدتان مى‌شود، كلمه مضعف به معناى دارنده چند برابر است، و معناى كلام اين مى‌شود كه: چنين كسانى آنهايند كه يضاعف لهم مالشان و يا ثوابشان چند برابر مى‌شود.

پس مراد از ربا و زكات به قرينه مقابله و شواهدى كه همراه اين دو كلمه است، رباى حلال است، و آن اين است كه چيزى را به كسى عطا كنى و قصد قربت نداشته باشى، و مراد از صدقه آن مالى است كه براى رضاى خدا بدهى همه اينها در صورتى است كه آيه شريفه در مكه نازل شده باشد، و اما اگر در مدينه نازل شده باشد، مراد از ربا همان رباى حرام، و مراد از زكات همان زكات واجب است.

و اين آيات و آيات قبلش به مدنى شبيه‌ترند، تا به مكى، و اينكه: بعضى‌[1] ادعاى روايت يا اجماع منقول در اين باب كرده‌اند، اعتبارى به گفته‌شان نيست***

[1] روح المعانى، ج 21، ص 44.