بحث روايتى [ (رواياتى در ذيل آيات:(أَ لَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ واسِعَةً ...) و(كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ) و(كَأَيِّنْ مِنْ دَابَّةٍ لا تَحْمِلُ رِزْقَهَا ...)]

در تفسير قمى و در روايت ابى الجارود، از امام باقر (ع) آمده، كه در ذيل آيه‌(يا عِبادِيَ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ أَرْضِي واسِعَةٌ)، مى‌فرمود: هرگز ملوك ستمگر و فاسق را اطاعت مكنيد، و اگر ترسيديد كه شما را از دين‌داريتان جلوگيرى كنند، زمين من فراخ است، از سرزمينى كه زير سلطه آن فاسق است، بيرون شويد، و در همين معنا است كه خداى تعالى مى‌فرمايد: (فِيمَ كُنْتُمْ قالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ‌)- در چه حالى بوديد، گفتند در زمين زير دست ستمگران بوديم مى‌فرمايد (أَ لَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ واسِعَةً فَتُهاجِرُوا فِيها)- آيا زمين خدا فراخ نبود كه در آن مهاجرت كنيد، و نقل مكان دهيد [1].

و در مجمع البيان از امام ابو عبد اللَّه (ع) روايت كرده كه فرمود: معناى آيه اين است كه وقتى در زمين خدا عصيان مى‌شود، و تو در آن سرزمين زندگى مى‌كنى، از آنجا بيرون شو و به جاى ديگر نقل مكان كن‌[2].

و در عيون به سند خود از حضرت رضا (ع) روايت كرده كه فرمود: رسول خدا 6 فرمود: وقتى آيه‌(إِنَّكَ مَيِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَيِّتُونَ) نازل شد، من عرضه داشتم: پروردگارا آيا همه خلايق تا آخرين نفر مى‌ميرند؟ و انبياء باقى مى‌مانند؟ در جوابم اين آيه نازل شد:(كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ)[3].

مؤلف: اين روايت را الدر المنثور هم از ابن مردويه، از على (ع) روايت كرده، ولى متن روايتش بى اشكال نيست، براى اينكه جمله‌(إِنَّكَ مَيِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَيِّتُونَ) صريحا مى‌گويد: تو هم مى‌ميرى، انبياى گذشته را هم كه آن جناب مى‌دانست مرده‌اند، ديگر جاى اين سؤال نيست كه بپرسد آيا همه مردم مى‌ميرند، و انبياء باقى مى‌مانند؟ تا در پاسخش آيه نازل شود، كه (كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ‌)- هر كسى چشنده مرگ خواهد بود [4].

و در مجمع البيان از عطاء از ابن عمر روايت كرده كه گفت: من با رسول خدا 6 به گردش رفتيم، تا به چار ديوارى بعضى از انصار رسيديم، رسول خدا

[1] تفسير قمى، ج 2، ص 151.

[2] مجمع البيان، ج 8، ص 291.

[3] عيون، ج 2، ص 32، حديث 51.

[4] الدر المنثور، ج 5، ص 149.