ممكن است واقع شود، و اما اينكه واقع هم شده، دلالت ندارد.

و اما اينكه استدلال كرده به جمله‌(وَ مَنْ جاهَدَ ...)، اين نيز دلالت ندارد، براى اينكه در سابق توضيح داديم كه مراد از اين جهاد، جهاد با نفس است، نه قتال با كفار، پس حق مطلب اين است كه: آيات شريفه هيچ دلالتى ندارد بر اينكه سوره و يا بعضى از آن در مدينه نازل شده است.

[مشركان گناه و خطاى ديگران را بر دوش نمى‌كشند بلكه به جهت ضلالت و اضلالشان دو عذاب خواهند ديد]

(وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ آمَنُوا اتَّبِعُوا سَبِيلَنا، وَ لْنَحْمِلْ خَطاياكُمْ وَ ما هُمْ بِحامِلِينَ مِنْ خَطاياهُمْ مِنْ شَيْ‌ءٍ إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ) مراد از جمله آنان كه كافر شدند، مشركين مكه است، كه براى اولين بار نسبت به دعوت حقه اسلام اظهار كفر كردند، و مراد از جمله كسانى كه ايمان آوردند، مؤمنين به آن دعوت است، كه براى اولين بار به آن دعوت ايمان آوردند، و اينكه آن كفار به اين مؤمنين گفتند: اگر راه ما را پيروى كنيد خطاهايتان را گردن مى‌گيريم، در حقيقت نوعى دلجويى از مؤمنين است، خواسته‌اند بگويند اگر به شرك قبلى برگرديد، و راه ما را كه همان شرك است پيروى كنيد، بهر حال ضرر نمى‌بينيد، براى اينكه اگر اين برگشتن خطا نباشد، كه هيچ، و اگر هم خطا و گناه باشد، ما گناهتان را گردن مى‌گيريم، و به همين جهت نگفتند: اگر خطا باشد گردن مى‌گيريم، بلكه به طور مطلق گفتند ما خطاهاى شما را گردن مى‌گيريم.

پس گويا گفته‌اند: به فرض كه پيرويتان از طريقه ما خطا باشد، ما آن را از شما گردن مى‌گيريم، و تمامى لوازمى هم كه بر آن خطا مترتب شود گردن مى‌گيريم، و يا گفته‌اند ما از شما تمامى خطاها را كه از جمله آنها يكى همين خطاى برگشتن به شرك است گردن مى‌گيريم.

(وَ ما هُمْ بِحامِلِينَ مِنْ خَطاياهُمْ مِنْ شَيْ‌ءٍ)- اين جمله رد كلام مشركين است، كه گفتند ما حتما خطاهاى شما را گردن مى‌گيريم، البته ردى است كه محفوف به حجت است، چون اگر پيروى طريقه مشركين و برگشتن از ايمان به خدا به راستى خطا باشد اين خطا نزد خدا محفوظ خواهد بود، و روزى به صاحبش برگشت خواهد كرد، و انتقال اين خطا از عهده مرتكب آن به عهده ديگرى محتاج به اذن خدا است، چون اوست كه در برابر خطا مؤاخذه و كيفر مى‌كند، و خدا هم نه تنها چنين اجازه‌اى نداده، بلكه صريحا فرموده: آنان نمى‌توانند خطاهاى ايشان را گردن بگيرند، و به طور عموم گردن گرفتن تمامى خطاهاى ايشان را از آنان نفى كرده، نه يك خطاى معين.

جمله‌(إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ) مشركين نامبرده را تكذيب مى‌كند، چون سخن مشركين به طور