بسته‌اند بازخواست خواهند شد (13).

بيان آيات [حاصل و خلاصه‌اى از غرض و مفاد سوره عنكبوت و اشاره به مكى بودن آن‌]

از سياق آيات اين سوره و مخصوصا آيات اول سوره برمى‌آيد كه بعضى از كسانى كه در مكه و قبل از هجرت، به رسول خدا 6 ايمان آورده بودند، از ترس فتنه‌اى كه از ناحيه مشركين تهديدشان مى‌كرد، از ايمان خود برگشته بودند، چون مشركين دست از سر مسلمانان برنمى‌داشتند، و مرتب آنان را دعوت مى‌كردند به اينكه از ايمان به آن جناب برگردند، و ضمانت مى‌دادند كه اگر برگرديد هر ضررى از اين بابت ديديد ما جبران مى‌كنيم، هم چنان كه اگر برنگرديد بلا به سرتان مى‌آوريم، و آن قدر شكنجه‌تان مى‌كنيم تا به كيش ما برگرديد.

كه آيه‌(وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ آمَنُوا اتَّبِعُوا سَبِيلَنا وَ لْنَحْمِلْ خَطاياكُمْ ...) و آيه شريفه‌(وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ فَإِذا أُوذِيَ فِي اللَّهِ جَعَلَ فِتْنَةَ النَّاسِ كَعَذابِ اللَّهِ ...) متضمن اين معانى است.

و گويا از اين عده كه از ايمان خود رجوع كرده‌اند كسانى بوده‌اند كه رجوعشان به خاطر مجاهدت و تهديد و تشويق پدر و مادرشان بوده، مانند بعضى از فرزندان مشركين كه از آيه شريفه‌(وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ حُسْناً وَ إِنْ جاهَداكَ لِتُشْرِكَ بِي ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما ...) اين معنا استشمام مى‌شود، و اين سوره در باره اين عده نازل شده است.

پس غرض سوره به طورى كه از اول و آخرش و سياق جارى در سراسرش استفاده مى‌شود، اين است كه: غرض خداى تعالى از ايمان مردم تنها اين نيست كه به زبان بگويند ايمان آورديم، بلكه غرض، حقيقت ايمان است، كه تندباد فتنه‌ها آن را تكان نمى‌دهد، و دگرگونى حوادث، دگرگونش نمى‌سازد، بلكه هر چه فتنه‌ها بيشتر فشار بياورد، پا بر جا و ريشه‌دارتر مى‌گردد.

پس غرض سوره اعلام اين معنا است كه مردم خيال نكنند به صرف اينكه بگويند ايمان آورديم دست از سرشان برمى‌دارند، و در بوته آزمايش قرار نمى‌گيرند، نه، بلكه حتما امتحان مى‌شوند، تا آنچه در دل نهان دارند ظاهر شود و معلوم شود ايمان است يا كفر، (فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَ لَيَعْلَمَنَّ الْكاذِبِينَ‌)- پس خدا حتما بايد معلوم كند آن كسانى را كه در دعوى ايمان راست مى‌گويند، و آنهايى كه در اين دعوى دروغگويند .