(منظور ائمه هدى هستند)[1].

مؤلف: و نظير اين روايت را در كتاب توحيد به سند خود از حارث بن مغيره نصرى از امام صادق (ع) روايت كرده، كه عبارتش چنين است: حارث گفت من از امام صادق (ع) از معناى آيه‌(كُلُّ شَيْ‌ءٍ هالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ) پرسيدم فرمود: يعنى هر چيزى هالك است مگر كسى كه راه حق را طى كند[2].

و در كتاب محاسن برقى نيز نظير آن آمده، جز اينكه در آخرش دارد: مگر كسى كه راهى را بگيرد كه شما درآنيد[3].

و اين تشويش و اختلافى كه در روايات ديده مى‌شود از راه نقل به معنا در آنها راه يافته، راويان فرمايش امام را با عبارت خودشان نقل كرده‌اند، در نتيجه اين طور شده.

حال اگر مراد از اينكه امام صادق (ع) فرمود: منظور از اين وجه آن وجه خداست كه خلق از آن وجه به خدا راه مى‌يابند، مطلق هر چيزى باشد كه منسوب به خداست، و از ناحيه خود خدا مى‌باشد، در اين صورت روايت با همان معنايى كه ما براى آيه كرديم منطبق مى‌شود.

و اگر مراد از وجه، آن دينى باشد كه خلق از آن مسير متوجه خدا مى‌شوند، در اين صورت مراد از هلاكت، بطلان و بى تاثيرى خواهد بود، و معناى روايت اين مى‌شود كه لا اله الا اللَّه هر دينى باطل است مگر دين حق او، كه از آن مسير پرستيده مى‌شود، كه آن دين حق است براى اينكه به زودى به دارنده‌اش سود مى‌رساند، و دارنده‌اش پاداش داده مى‌شود، و ما در تفسير آيه به اين دو معنا اشاره كرديم.

و در تفسير قمى در ذيل جمله‌(فَلا تَكُونَنَّ ظَهِيراً لِلْكافِرِينَ) فرموده: خطاب به رسول خدا است، ولى مردم منظورند، و نيز در جمله‌(وَ لا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ) باز خطاب به رسول خدا 6 است، ولى مردم منظورند، بعد مى‌گويد: اين قول امام صادق (ع) است كه فرموده خداى تعالى پيامبر خود را به طريقه اياك اعنى و اسمعى يا جارة- به تو مى‌گويم ولى اى جارة تو بشنو [4] مبعوث فرموده‌[5].

[1] اصول كافى، ج 1، ص 143.

[2] توحيد صدوق، ص 151.

[3] محاسن برقى، ج 1، ص 199،( ط دار الكتاب اسلامى).

[4] جاره نام زن اعشى بوده و به مطلق زن نيز جاره گفته مى‌شده.

[5] تفسير قمى، ج 2، ص 147.