از جمعى از مفسرين نقل شده كه در معناى اين دو حرف چيزهايى گفته‌اند كه شان بحث تفسيرى اجل از آن است كه در آن، آن چنان سخنانى ايراد شود، و در آنها و امثال آنها بحث شود، و ما به زودى در بحث روايتى آينده ان شاء اللَّه تعالى بدانها اشاره مى‌كنيم.

كلمه شقاوت خلاف سعادت است، راغب مى‌گويد: شقاوت و سعادت از نظر نسبت مثل همند، هم چنان كه سعادت دو نوع است: يكى سعادت دنيوى، و يكى سعادت اخروى، و سعادت دنيوى هم سه قسم است، سعادت نفسى و بدنى و خارجى، همچنين شقاوت، دنيوى و اخروى است، و دنيوى آن نفسى و بدنى و خارجى است، تا آنجا كه مى‌گويد: بعضى از علماى لغت گفته‌اند: گاهى كلمه شقاوت در جاى تعب و دشوارى استعمال مى‌شود، مثلا مى‌گويند: شقيت فى كذا- در اينكار خسته شدم و نيز گفته‌اند:

هر شقاوتى تعب است، ولى هر تعب شقاوت نيست، پس تعب اعم از شقاوت است، اين بود كلام راغب‌[1] و بنا بر اين معناى آيه مورد بحث اين مى‌شود كه ما قرآن را نازل نكرديم براى اينكه تو خود را به تعب اندازى و در راه تبليغ آن و وادارى مردم به قبول آن به ستوه آيى.

[توضيحى در مورد تذكره بودن قرآن كريم‌(لِمَنْ يَخْشى‌)]

(إِلَّا تَذْكِرَةً لِمَنْ يَخْشى‌ تَنْزِيلًا مِمَّنْ خَلَقَ الْأَرْضَ وَ السَّماواتِ الْعُلى‌) كلمه تذكره به معناى ايجاد ذكر (يادآورى) در شخصى است كه چيزى را فراموش كرده، و چون انسان كليات حقايق دين را به فطرت خود در مى‌يابد، مثلا مى‌فهمد كه خدايى هست، و آن هم يكى است، چون ممكن نيست واجب الوجود دو تا باشد، و مى‌داند كه الوهيت و ربوبيت منحصر در او است و مساله نبوت و معاد و غير آن را به و جدان خود درك مى‌كند، پس اين كليات ودائعى است كه در فطرت هر انسانى سپرده شده، چيزى كه هست انسان به خاطر اينكه به زندگى زمينى مى‌چسبد و به دنبال اشتغال به خواسته‌هاى نفس از لذائذ و زخارف آن سرگرم مى‌شود، ديگر در دل خود جايى خالى براى غرائز فطرى خود نمى‌گذارد، در نتيجه آنچه را خدا در فطرت او وديعه گذاشته فراموش مى‌كند، و اگر دوباره در قرآن اين حقايق خاطر نشان مى‌شود، براى يادآورى نفس است تا بعد از فراموشى دوباره به يادش آيد.

و معلوم است كه اين نسيان در حقيقت نسيان نيست، بلكه اعراض و روگردانى است، و گر نه كسى نداى و جدان را فراموش نمى‌كند، و اگر نام فراموشى بر آن اطلاق كرده‌اند به نوعى عنايت است، و مى‌خواسته‌اند بفهمانند از نظر بى‌اعتنايى به آن با فراموشى فرقى‌

[1] مفردات راغب، ماده شقا .