چهارم: آنجا كه مى‌فرمايد:(وَ لَقَدْ آتَيْنا بَنِي إِسْرائِيلَ الْكِتابَ وَ الْحُكْمَ وَ النُّبُوَّةَ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلَى الْعالَمِينَ )[1].

پس در اين چهار ميعاد، نوع بشرى را به نعمت نبوت، و موهبت سعادت اختصاص داده، و در آيه مورد بحث كه مى‌فرمايد:(مِنَ النَّبِيِّينَ مِنْ ذُرِّيَّةِ آدَمَ وَ مِمَّنْ حَمَلْنا مَعَ نُوحٍ وَ مِنْ ذُرِّيَّةِ إِبْراهِيمَ وَ إِسْرائِيلَ) بدان اشاره نموده، و در داستانهاى گذشته از ذريه‌هاى چهارگانه نمونه‌هايى- يعنى ادريس از ذريه آدم، و ابراهيم از ذريه كشتى‌نشينان با نوح، و اسحاق و يعقوب از ذريه ابراهيم، و زكريا و يحيى و عيسى و موسى و هارون و اسماعيل، آن طور كه استظهار نموديم- از ذريه اسرائيل گذشت.

[توضيح جمله:(وَ مِمَّنْ هَدَيْنا وَ اجْتَبَيْنا) در آيه:(أُولئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ ...) و وجوهى كه در معناى آن گفته شده است‌]

جمله‌(وَ مِمَّنْ هَدَيْنا وَ اجْتَبَيْنا) عطف است بر من النبيين ، و اين نبيين غير آن كسانى است كه خدا بر آنان انعام نمود زيرا اين نعمت مخصوص به نبيين و منحصر در ايشان نيست تا بگوئيم‌(الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ) همان نبيين هستند، به دليل اينكه آيه‌(وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُولئِكَ رَفِيقاً)[2] صريحا فرموده كه‌(الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ) هم نبيين هستند و هم صديقين و شهداء و صالحين.

علاوه بر اين خداى سبحان در ضمن داستانهايى كه به عنوان نمونه از(الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ) آورده يكى هم داستان مريم است و حال آنكه مى‌دانيم او از انبياء نبوده بلكه از صديقين است مانند آيه شريفه‌(مَا الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ وَ أُمُّهُ صِدِّيقَةٌ)[3] پس مراد از جمله‌(وَ مِمَّنْ هَدَيْنا وَ اجْتَبَيْنا) انبياء نبوده بلكه صديقين و شهداء و صالحين است.

نظريه آن مفسرى‌[4] كه گفته: جمله‌(وَ مِمَّنْ هَدَيْنا وَ اجْتَبَيْنا) عطف بر جمله‌

[1] و به تحقيق ما به بنى اسرائيل كتاب و حكمت و نبوت داديم و از ارزاق طيب روزيشان كرديم و بر عالميان عصر خود برتريشان داديم. سوره جاثيه، آيه 16.

[2] و كسى كه خدا و پيامبر راى اطاعت كند( در روز رستاخيز) همنشين كسانى خواهد بود كه خدا نعمت خود راى بر آنها تمام كرده، از پيامبران و صديقان و شهداء و صالحان، و آنها رفيقهاى خوبى هستند.

سوره نساء، آيه 69.

[3] مسيح فرزند مريم فقط فرستاده( خدا) بود پيش از وى فرستادگان ديگرى بودند مادرش نيز بسيار راستگو بود. سوره مائده، آيه 75.

[4] روح المعانى، ج 16، ص 108.