پاداش و كيفر خود را ببينند و خلاصه زندگى دوم بعد از زندگى اول ضرورى بود.

و اينكه فرمود:(وَ تَظُنُّونَ إِنْ لَبِثْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا) معنايش اين است كه آن روز گمان مى‌كنيد كه در قبرها بيشتر از اندك زمانى نمانده‌ايد، و خلاصه روز قيامت را نسبت به روز مردن خيلى نزديك مى‌بينيد خداوند هم ايشان را در اين پندار تصديق كرده است، هر چند در آيات ديگر پندار ايشان را نسبت به مدتى كه خود تخمين زده‌اند خطا شمرد، و فرموده:(قالَ إِنْ لَبِثْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا لَوْ أَنَّكُمْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ)[1]، و نيز فرموده:(وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ ما لَبِثُوا غَيْرَ ساعَةٍ كَذلِكَ كانُوا يُؤْفَكُونَ وَ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِيمانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي كِتابِ اللَّهِ إِلى‌ يَوْمِ الْبَعْثِ فَهذا يَوْمُ الْبَعْثِ)[2].

و اينكه فرمود:(وَ تَظُنُّونَ إِنْ لَبِثْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا) هم تعريض به كفار است كه روز قيامت را بعيد مى‌شمردند، و آن را استهزاء مى‌كردند، و هم تاييد جمله قبل است كه مى‌فرمود:(قُلْ عَسى‌ أَنْ يَكُونَ قَرِيباً) يعنى ما امروز اظهار اميد مى‌كرديم كه قيامت نزديك باشد، شما هم به زودى آن را نزديك مى‌شماريد.

و همچنين جمله‌(فَتَسْتَجِيبُونَ بِحَمْدِهِ) تعريض بر مشركين و كفار است كه شما از آمدن قيامت تعجب مى‌كرديد، و آن را به باد مسخره مى‌گرفتيد ولى به زودى آمدنش را حمد و ثنا خواهيد كرد.

[امر به خوش زبانى و اجتناب از درشتگويى‌]

(وَ قُلْ لِعِبادِي يَقُولُوا الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّيْطانَ يَنْزَغُ بَيْنَهُمْ).

از سياق برمى‌آيد كه مقصود از كلمه عبادى مؤمنين‌اند، و اضافه بندگان به من تشريفى است و معناى جمله اين است كه به بندگان من دستور بده كه ... و كلمه يقولوا در مقام امر است، و هم جواب امر قل ، و به همين جهت مجزوم شده، و معناى جمله‌(الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ) كلماتى است كه احسن و از نظر مشتمل بودن بر ادب و خالى بودن از خشونت و ناسزا و توالى فاسده ديگر، نيكوتر باشد.

اين آيه و دو آيه بعد از آن، داراى يك سياقند، و خلاصه مضمون آن دو دستور به نيكو

[1] خدا فرمايد شما اگر از حال( زندگانى) خود آگاه بوديد، مى‌دانستيد كه مدت درنگتان در دنيا( با آنكه چند سال بود باز) بسيار اندك بود. سوره مؤمنون، آيه 114.

[2] و روزى كه ساعت قيامت برپا شود بدكاران قسم ياد كنند كه( دنيا و قبر و برزخ) ساعتى بيش درنگ نكردند. همين گونه از راستى و حقيقت به ناراستى و دروغ‌پردازند. و آنان كه به مقام علم و ايمان رسيده‌اند به آن فرقه بدكار گويند شما تا روز قيامت كه هم امروز است در عالم علم خدا مهلت يافتيد. سوره روم، آيه 55 و 56.