دنيا كتاب بر تو نازل كرديم، كه بيان هر چيزى از امور هدايت، و با آن حق از باطل تشخيص داده مى‌شد، پس تو در دنيا اعمال آنان را نظارت نموده، در روز قيامت عليه ظالمين به آن ظلمهايى كه كرده‌اند، و براى مسلمين به آن تسليمى كه از خود نشان دادند شهادت مى‌دهى، چون كتاب هدايت و رحمت و بشراى ايشان بود. و تو هم قهرا هادى و رحمت و مبشر ايشان بودى.

بنا بر اين، صدر آيه به منزله مقدمه است براى ذيل آن، گويا كسى مى‌گويد: بزودى شهدايى مبعوث مى‌شوند كه عليه مردم شهادت مى‌دهند به آنچه كه كرده‌اند و تو يكى از ايشانى و بهمين جهت نازل كرديم بر تو كتابى كه حق را از باطل بيان و مشخص مى‌كند، تا تو بوسيله آن در روز قيامت عليه ستمكاران به ستمهايى كه كردند و كتاب، آن ستمها را معرفى كرده بود شهادت دهى، و بر مسلمانان به اسلامشان كه باز قرآن آن را بيان كرده بود (چون هادى و رحمت و بشراى ايشان بود) شهادت دهى، چون تو با داشتن كتاب، هادى و رحمت و مبشر آنان بودى.

و از نكات لطيفى كه اين معنا را تاييد مى‌كند مقارنت كتاب با شهادت در بعضى آيات شهادت است، مانند آيه‌(وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها وَ وُضِعَ الْكِتابُ وَ جِي‌ءَ بِالنَّبِيِّينَ وَ الشُّهَداءِ)[1] و بزودى ان شاء اللَّه خواهد آمد كه مراد از آن كتاب، لوح محفوظ است و در قرآن كريم هم مكرر آمده كه قرآن از لوح محفوظ است از آن جمله فرموده:(إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ فِي كِتابٍ مَكْنُونٍ)[2] و نيز فرموده:(بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَجِيدٌ فِي لَوْحٍ مَحْفُوظٍ)[3].

و شهادت لوح محفوظ هر چند غير از شهادت رسول خدا 6 است و ليكن هر دو متوقف بر قضاى كتابى است كه نازل شده.

بحث روايتى [رواياتى در ذيل آيه:(يَعْرِفُونَ نِعْمَتَ اللَّهِ ثُمَّ يُنْكِرُونَها ...) و جئنا بك شهيدا على هؤلاء ]

در الدر المنثور است كه ابن ابى حاتم از مجاهد روايت كرده كه: عربى بيابانى‌

[1] و روشن شد زمين با نور پروردگارش و نهاده شد كتاب و آورده شدند پيغمبران و شهيدان.

سوره زمر، آيه 69.

[2] به درستى او قرآن كريم است كه در كتابى محفوظ است. سوره واقعه، آيه 78.

[3] بلكه آن قرآنى بزرگوار است در لوح محفوظ. سوره بروج، آيه 22.