ننموده، از آن جمله فرموده:(ثَقُلَتْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ)[1].

و اگر اينجا امر آن را به چشم بر هم زدن تشبيه كرده خواسته است فوريت آن را برساند، چون لمح به معناى چشم باز كردن براى ديدن است كه براى انسانها آسان‌ترين و كم مدت‌ترين كارها است، پس در حقيقت تشبيه مذكور با تشبيه بحسب فهم شنونده است، و بهمين جهت دنبالش فرمود: (أَوْ هُوَ أَقْرَبُ‌)- و يا نزديك‌تر از آن است از مثل چنين سياقى فهميده مى‌شود كه از بيان قبلى اعراض شده، گويا خداى تعالى گفته است:

امر قيامت در آسانى و سهولت نسبت به من، شبيه چشم گرداندن براى شماست، و اگر آن را چنين تشبيه كردم بمنظور رعايت حال و فهم شما است، خواستم تا آسانى آن را به فهم شما نزديك كنم و گر نه براى ما از اين هم آسانتر است هم چنان كه در جاى ديگر در باره آن فرموده:(يَقُولُ كُنْ فَيَكُونُ)[2] پس امر قيامت نسبت به قدرت و مشيت خداى تعالى مانند امر آسان‌ترين خلق است.

آن گاه آسان بودن آن را با جمله‌(إِنَّ اللَّهَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ) تعليل نموده. پس قدرت او بر هر چيزى ايجاب مى‌كند كه تمامى موجودات و اعمال در برابر قدرت او يكسان باشند.

در اينجا ممكن است كسى توهم كند كه عموم قدرت، مستلزم برابرى هر چيزى نسبت به آن نيست، خلاصه مستلزم اين نيست كه مقدورات نسبت به قدرت او اختلاف نداشته باشند زيرا قلت اسباب متوسط ميان فاعل و فعل و كثرت آن تاثير بسزايى در قدرت براى آن فعل دارد، مثلا انسان هم قادر است نفس بكشد، و هم قادر است بيست من بار را بلند كند، ولى آيا قدرتش بر هر دو يكسان است؟ البته نه.

[شرحى در مورد اينكه قدرت الهى به طور مساوى به موجودات تعلق مى‌گيرد و سختى و آسانى و دورى و نزديكى در مقدورات الهى مطرح نيست‌]

ليكن اين توهم ناشى از عظمت معناى عموم قدرت است، لذا بايد آن را توضيح داده بگوييم: قدرتى كه در ما است قدرت مقيد است، زيرا قدرت انسان مثلا بر خوردن غذا كه بلا شك انسان نسبتى فاعلى به آن دارد و آن را به انسان نسبت داده مى‌گويند فلانى خورد، در تاثيرش مشروط و مقيد به بودن غذا در خارج است، بعلاوه بايد غذا در دسترس هم باشد، و نيز استفاده از آن ممنوع نباشد، كسى و يا مرضى از خوردنش جلوگيرى نكند، و ادوات و ابزار كارش يعنى دست و دهانش دچار آفت نشده باشد، و همچنين ساير شرايطش‌

[1]( قيامت) در آسمانها و زمين سنگين است. سوره اعراف، آيه 187.

[2] مى‌گويد( موجود) باش پس( موجود) مى‌شود. سوره انعام، آيه 73.