نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 12 صفحه : 42
ديده و شنيده باشيم،
از كسانى شنيدهايم كه منافع و اغراض مادى محركشان بوده است، اينك حق داريم بگوئيم
كه شما مىخواهيد ما را از سنت ديرينه و دين آباء و اجدادىمان برگردانيد.
[پاسخ
انبياء (ع) در مقابل مكذبان كه گفتند شما چون ما بشر هستيد، و سلطان مبين (معجزه) مطالبه
كردند]
در اين آيه،
انبياء پاسخ ايراد كفار را مىدهند كه مىگفتند: شما بشرى مانند ما هستيد و داراى
هويتى مانند فرشتگان ملكوتى و متصل به غيب نيستيد چون اگر چنين ادعايى بكنيد، بايد
براى صدق ادعاى خود، عملى انجام دهيد كه دلالت بر داشتن قدرت غيبى شما بكند.
حاصل جواب
رسولان اين است كه درست است كه ما مانند شما بشر هستيم، و ليكن اين كه گفتيد:
مانند شما بشر بودن مستلزم نداشتن امتياز و خصايصى فوق العاده، از قبيل وحى و
رسالت است، صحيح نيست، زيرا مماثلت و همانندى در بشريت، باعث همانندى در جميع
كمالات صورى و معنوى انسانى نيست، هم چنان كه مىبينيم افراد عادى مردم در اعتدال
و موزون بودن قد و قامت و زيبايى منظر، مثل هم نيستند، و همچنين در رزانت عقل و درستى
رأى و فهم و ذكاوت همانند هم نيستند، در بعضى (اين كمالات ظاهرى و معنوى) يافت
مىشود و در بعضى نمىشود، بنا بر اين، چه استبعادى دارد كه خداوند به بعضى از
افراد بشر، تفضل و عنايت مخصوص كرده، و او را به وحى و رسالت، بر ساير مردم ترجيح
داده باشد، و خدا به هر كس از بندگان خويش بخواهد منت مىنهد.
دليلى هم كه
آورديد و گفتيد: بايد عملى انجام دهيد كه دلالت بر داشتن قدرت غيبى شما
بكند صحيح و تمام نيست، زيرا اين سخن وقتى صحيح است كه ما ادعاى شخصيت
ملكوتى و قدرت غيبى كرده باشيم، قدرتى كه دارندهاش هر چه بخواهد مىكند، و ما
چنين ادعايى نكردهايم، ما خود و ساير انبياء را جز بشرى مانند شما نمىدانيم،
تنها تفاوتى كه قائل هستيم، اين است كه به ما انبياء وحى مىشود، ما را فرمان
رسالت مىدهند، و اگر معجزهاى هم مىآوريم به اذن خدا و مشيت او است.
بنا بر اين،
جمله(إِنْ نَحْنُ إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ) در حقيقت
تسليمى است از انبياء (ع) نسبت به كلام كفار كه مىگفتند:(إِنْ
أَنْتُمْ إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُنا) يعنى در برابر سخن كفار تسليم شدند تا
از همان سخن، عكس آن نتيجهاى را كه خود آنان مىگرفتند بگيرند و جمله(وَ لكِنَّ اللَّهَ يَمُنُّ عَلى مَنْ يَشاءُ) اشاره به مقدمهاى
است كه به انضمام آن، نتيجه مطلوب بدست مىآيد، و اصل جواب عبارت است از جمله(
وَ ما كانَ لَنا أَنْ نَأْتِيَكُمْ)
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 12 صفحه : 42