صفتى است كه در زبانها مى‌گردد، و در هر جاى مناسب و مشابهى به ميان مى‌آيد.

كلمه سوء - به فتح سين و سكون واو- مصدر ساء- يسوء است، هم چنان كه كلمه سوء - به ضم سين- اسم مصدر است، و اضافه مثل به سوء تنويع را افاده مى‌كند چون هر چيزى كه وصف مى‌شود و مثل آورده مى‌شود، دو قسم است: يا از جهت خوبيش توصيف مى‌شود، و يا از جهت بديش، پس مثل هم دو جور است، مثل حسن و مثل سوء. و حسن و قبح هم گاهى از جهت خلقت است، يعنى خلقت يكى خوب و خلقت ديگرى بد است، و خود انسان در آن دخالتى ندارد، مانند خوشگلى و بدگلى، و گاهى بخاطر عمل اختيارى انسان است، مانند خوبى عدالت و بدى ظلم، عقل بشر هم تنها آن خوبى و بدى را سزاوار مدح و ذم مى‌داند كه اختيارى انسان باشد، نه قسم اول را، و بنا بر اين، مدح در حقيقت روى آن عملى دور مى‌زند كه فطرت بشر، آن را نيكو دانسته و انسان را به انجام آن فرمان مى‌دهد، چون آن را مايه رسيدن به سعادت زندگى تشخيص داده است، هم چنان كه مذمت، روى ترك چنين عملى دور مى‌زند، و اين حسن و قبح همان فطرياتى است كه دين حق، متضمن آن است و معلوم است كه طبع انسانى را غير از ترس از عذاب اليم و مؤاخذه شديد و يقين به وقوع آن، چيزى از ارتكاب عمل زشت بازش نمى‌دارد و صرف مذمت، جلوگير او نمى‌شود، براى اينكه مذمت تا وقتى است كه عمل عمومى نشده باشد، ولى وقتى عمومى و رسم شد ديگر زشت نيست.

[بيان اينكه منشا و انگيزه نكوكارى و صفات حسنه، ايمان به آخرت و ريشه گناه كارى و هر مثل (صفت) سويى، ايمان نداشتن به آخرت و استخفاف امر حساب است‌]

از اينجا معلوم مى‌شود كه ايمان به آخرت و يقين به وقوع حساب و جزاى آن، يگانه اصلى است كه ضامن حفظ انسان از ارتكاب اعمال زشت است، و او را از هر مذمت و آبروريزى نگاه مى‌دارد، و همان منشاى است كه اعمال انسان را تقويم مى‌كند و براى هر يك ارزشى قائل مى‌شود، تقويمى كه وادار به ملازمت طريق سعادتش مى‌سازد و هيچ چيز ديگر اين اثر را ندارد، حتى توحيد هم كه تمامى معارف به آن منتهى مى‌شود، چنين اثرى ندارد.

و قول خداوند متعال به همين مطلب اشاره كرده و مى‌فرمايد:(وَ لا تَتَّبِعِ الْهَوى‌ فَيُضِلَّكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ إِنَّ الَّذِينَ يَضِلُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ شَدِيدٌ بِما نَسُوا يَوْمَ الْحِسابِ)[1].

[1] پيروى مكن هواى نفس را تا از راه خدايت گمراه كند كسانى كه از راه خدا گمراه مى‌شوند برايشان عذاب شديدى است بخاطر اينكه فراموش كردند روز حساب را سوره ص، آيه 26.