(وَ قَضَيْنا إِلَيْهِ ذلِكَ الْأَمْرَ أَنَّ دابِرَ هؤُلاءِ مَقْطُوعٌ مُصْبِحِينَ)[1] و نيز فرموده:(وَ إِذا قَضى‌ أَمْراً فَإِنَّما يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ)[2].

هم چنان كه قول خاص خود را كلمه ناميده و فرموده:(وَ لَقَدْ سَبَقَتْ كَلِمَتُنا لِعِبادِنَا الْمُرْسَلِينَ إِنَّهُمْ لَهُمُ الْمَنْصُورُونَ)[3] و نيز فرموده:(إِنَّ مَثَلَ عِيسى‌ عِنْدَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ قالَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ)[4] و سپس در باره همان عيسى فرمود:(وَ كَلِمَتُهُ أَلْقاها إِلى‌ مَرْيَمَ وَ رُوحٌ مِنْهُ)[5].

[اشاره به تعابير مختلف از ايجاد خداى تعالى به: قول، كلمه، امر، اراده و قضاى خدا و بيانى در باره عدم تخلف اشياء از امر خدا(أَنْ نَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ)]

پس از همه اينها بدست آمد كه ايجاد خداى تعالى يعنى آنچه كه از وجود بر اشياء افاضه مى‌كند- كه به وجهى همان وجود اشياء موجود است- همان امر او و قول او و كلمه اوست كه قرآن در هر جا به يك نحو تعبيرش فرموده، ليكن از ظاهر تعابير قرآن بر مى‌آيد كه كلمه خدا همان قول او است، به اعتبار خصوصيت و تعينش.

و از اين معنا روشن مى‌گردد كه اراده و قضاى خدا نيز يكى است، و بر حسب اعتبار، از قول و امر مقدم است، پس خداى سبحان نخست چيزى را اراده مى‌كند و قضايش را مى‌راند سپس به آن امر مى‌كند و مى‌گويد باش و او مى‌شود.

و عدم تخلف اشياء از امر او را تعليل كرده كه چون قول او حق است، و فرموده:

(وَ هُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَ يَوْمَ يَقُولُ كُنْ فَيَكُونُ قَوْلُهُ الْحَقُّ)[6] كه از آن بدست مى‌آيد قول او حق است يعنى ثابت به حقيقت معناى ثبوت است، يعنى عين خارجيت است‌

[1] ما اين قضيه را به لوط فهمانديم كه نسل اين مردم در صبحگاهى قطع خواهد شد. سوره حجر، آيه 66.

[2] و چون بر امرى قضاء براند تنها كافى است بگويد:( موجود) باش، كه آن امر( موجود) مى‌شود. سوره بقره، آيه 117.

[3] به تحقيق كلمه خاص ما براى بندگان مرسلمان در سابق گذشته كه اينان يارى شدگانند.

سوره صافات، آيه 172.

[4] بدرستى كه مثل عيسى در نزد خدا همانند مثل آدم است كه از خاكش خلق كرد سپس به او گفت( موجود) باش پس( موجود) شد. سوره آل عمران، آيه 59.

[5] و كلمه او و روح اوست كه به مريم القاء نمود. سوره نساء، آيه 171.

[6] او كسى است كه آسمانها و زمين را به حق آفريد، و روزى كه مى‌گويد( موجود) باش پس( موجود) مى‌شود چون قول او حق است. سوره انعام، آيه 73.