پروردگارشان از ظلمتها به سوى نور، به سوى راه خداى عزيز و حميد بيرون آرى و ما در ذيل آن گفتيم كه مدلول آن مامور شدن رسول خدا 6 به دعوت و تبليغ به سوى راه خداست بعنوان اينكه خدا پروردگار عزيز و حميد ايشان است، و بدين وسيله مردم را از ظلمتها به سوى نور بيرون مى‌آورد. حال اگر پذيرفتند و ايمان آوردند، از ظلمتهاى كفر به سوى ايمان بيرون شده‌اند، و اگر نپذيرفتند انذارشان كند، و بر توحيد حق تعالى واقفشان سازد و جهلشان را مبدل به علم نمايد كه اين خود نيز نوعى بيرون كردن از ظلمت به نور است، و لو اينكه به ضرر آنها تمام مى‌شود (چون انكار دعوت يك پيغمبر از روى جهل با انكار از روى علم و عمد يكسان نيست) ولى در هر دو حال دعوت پيغمبر انذار مردم است. چيزى كه هست نسبت به عموم انذار و اعلام وحدانيت خداست، و بس، ولى نسبت به خصوص مؤمنين تذكر هم هست.

بحث روايتى [ (رواياتى در باره تبديل زمين در قيامت در ذيل آيه:(يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ ...)]

در معانى الاخبار به سند خود از ثوبان نقل كرده كه مردى يهودى خدمت رسول خدا 6 آمد و عرض كرد: اى محمد!. ثوبان ناراحت شد و او را با پايش بلند كرد و گفت بگو: يا رسول اللَّه. يهودى در جوابش گفت: من او را جز به اسمى كه خانواده‌اش برايش گذاشته‌اند صدا نمى‌زنم. آن گاه گفت: به من خبر بده از اين كلام خدا كه گفته است: (يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ‌) ، در آن روز مردم كجا هستند؟ رسول خدا فرمود: در ظلمت پايين‌تر از محشر. پرسيد: اولين چيزى كه اهل بهشت در هنگام ورودشان مى‌خورند چيست؟ فرمود: جگر ماهى. پرسيد: بعد از آن اولين شربتى كه مى‌آشامند چيست؟ فرمود: سلسبيل. گفت: درست گفتى اى محمد[1].

مؤلف: اين روايت را الدر المنثور از مسلم و ابن جرير و حاكم و بيهقى- در كتاب الدلائل- از ثوبان نقل كرده است، اما تا كلمه در ظلمت ، البته از عده‌اى از عايشه روايت شده كه خود او از رسول خدا 6 اين سؤال را كرد، و حضرت در جوابش فرمود: آن روز مردم در صراطند[2].

[1] معانى الاخبار، تفسير نور الثقلين، ج 2، ص 554.

[2] الدر المنثور، ج 4، ص 90.